ጳጒሜን (ቀዳማይ ክፋል)

በስመ አብ ወወልድ ወመንፈስ ቅዱስ አሐዱ አምላክ አሜን።

1.0 ስያመን ትርጉምን

ጳጒሜን ከምቲ ኵልና እንፈልጦ ድኅሪ መጨረስታ ወርሒ ነሓሰን ቅድሚ ምእታው ሓድሽ ዓመት መስከረምን ዝርከብ ዕለታት እዩ። ከም ልምዲ ኸኣ መበል ፲፫ ወርሒ ተባሂሉ’ውን ይፍለጥ እዩ፤ ምስቲ ኣብ ፍረ ዝበጽሕ ዘሎ እዋን ኣእካልን ጽልዋን ጕድኣት ተወሳኺ ማይ ክራማትን ብምትሕሓዝ ጸያቕ ኣዋርሕ ተባሂሉ ዝቕጸለሉ ጊዜውን ኣሎ። ምስቲ ምውሓድ ናይቲ መዓልትታውን ደቂቅ ወርኅ ዝብልዎውን ኣለዉ።

እቲ ቃል ጥንቱን ሥርወ ቃሉን ካብ ጽርኢ ምዃኑ ይንገር፡ ሄፖጎሜኔ (epagomene) ድማ ይብልዎ። ትርጉሙ ድማ ወሰኽ ማለት እዩ። ተረፍ ዝብል ትርጉምውን ዝህበሉ ጊዜ ኣሎ። ሰባት ኸኣ ነዚ ወርሒ ንምጥቓስ ዝተፈላለየ ኣጸሓሕፋ ስያመ ይጥቐሙ፤ ጳጒመ(ን)፡ ጳጉመ(ን)፡ ጳጉሜ(ን)፡ ጳግሜ(ን) ገለ ካብኣቶም ኮይኖም ብሂል ምስ ባህሊ ዘዛመደ ብናይ ትግርኛ ውርሻዊ ኣበሃህላ ኸኣ ቋግመ (ቋግሜ) ወይውን ጓቝመ (ቋግሜ) ይበሃል። ቅብጣውያን Pi Kogi Enavot ወይውን El Nasii ኢሎም ይጽውዕዎ።

ሓጺር ታሪኽ ቅዱስ አቡነ አብራንዮስን ገዳሞም ደብረ ጥሉልን (ሣልሳይን መወዳእታን ክፋል)

2.4 ስብከተ ወንጌልን ገድሎምን ኣብ ኤርትራ

ካብ ትግራይ ኸኣ ናብ ኤርትራ ሰገሩ። ብመጀመርታ ኸኣ ኣብ ጥቓ መረብ ኣብ ዓይላ ጕንደት ኣብ ዘሎ ገዳም በጽሑ። (ሥዕሊ ተመልከት) ኣብኡ ኸኣ ብጸሎትን ጾምን ክጋደሉ ጀመሩ። ክሳብ ሠለስተ ሱባኤ ኸኣ ዝኾነ ከይለከፉ ጸንሑ። ቅዱስ ገብርኤል ተገሊጹ ድማ እዚ እውን ቦታኻ ኣይኮነን በሎም። ካብኡ ኸኣ ምድረ በዳ (ምናልባሽውን ጋሽ ገጾም) ኣቢሎም ምስ ከዱ ብዙኃት ሓራምዝ ረኸቡ። ገድልን መከራን ምስ በዝኆም ኣብቲ ሓርማዝ ዝሓልፋሉ ሩባ ምእንቲ ክርገጹ እሞ ክሞቱን ከዕርፉን ኣብ መገዶም ስጥሕ ኢሎም ወደቑ። እቲ መልኣኽ ግና ክትንሥኡ ገንሖምን ካብቶም ሓራምዝ ከኣ ኣናገፎምን። ቅዱስ ሚካኤል ድማ ዕረፍቶም ገና ምዃኑን ብጸሎቶም ዝድኅኑ ከምዘለዉ ሓበሮም። ንሶም ግና ካብቲ ዘለኽዎ መከራሲ ዕረፍቲ ይሕሸኒ ኢሎም ብምምላሶም እቲ መልኣኽ “ተንሥእ መሬታዊ” ብምባል ኣብ የማናይ እግሮም ተንከፎም እሞ ቖሰለት። በታ ኣብ እግሮም ንዝነበረት ቍስሊ ሕጻብ፡ ዝሕጸባን ዝሰትያን መካናት ከኣ ይወልዳ ነበራ። ኣቦና ኸኣ ፈቓዱ ይኹን ኢሎም ድማ ተንሥኡ።

ሓጺር ታሪኽ ቅዱስ አቡነ አብራንዮስን ገዳሞም ደብረ ጥሉልን (ካልኣይ ክፋል)

2. ታሪኽ አቡነ አብራንዮስ (ኣቦና)

2.1 ትውልዲ አቡነ አብራንዮስ

አቦና ፈሪሃ እግዚአብሔርን ኣብ ጸሎት ቅዱሳን ትውክልቶም ካብ ዝገበሩን፡ ብሃይማኖቶም ጽኑዓት ካብ ዝነበሩን ስድራ እዮም ተረኺቦም። ኣቦኦም ወልደ ክርስቶስ ኣዴኦም ኸኣ ወለተ ትንሣኤን ዝተባህሉ ኮይኖም ናብራ ቅድስና ዝነበሮም ብኣርዑት ሕጊ ዝተጸምዱ ጻድቃናት እዮም ነይሮም። ኣዴኦም ወለተ ትንሣኤ ብትውልዲ ካብ ኤርትራ ምዃነን ኸኣ ብቃል ይንገር። እዞም ስድራ ገለ ካብቲ ሰናይ ግብርታቶም ኸኣ ንዝጠመዩ ምብላዕ፡ ንዝዓረቑ ምኽዳን ንድኻታት ምምጽዋት ምንባሩ ብፍሉይ ይግለጽ።

ትውልዶም ኣብ ሃገረ ኢትዮጵያ ምብራቕ ጎጃም ከባቢ እነብሴ (ካናት) ኣብ ዝተባህለ ዓዲ እዩ። “ወሀሎ አሐዱ ብእሲ ውስተ ሃገረ ጐጃም እምአድያመ ‘እነብሴ’ እንተ ይብልዎ ካናት ዘስሙ ወልደ ክርስቶስ፡ ወስሙ ብእሲቱ ወለተ ትንሣኤ” ከምዝብል እቲ ገድሎም።

ወለዲ ኣቦና ዋላ እኳ ብፍቕርን ብሃብትን ዝተጸገዉን፡ እግዚአብሔር ክልተ ኣዋልድ ባሪኹ ዝሃቦምን እኳ እንተነበረ፡ ምስቲ ኵሉ ሃብቶም’ውን ካብኡ ንላዕሊ ክወልዱ ይብህጉ እንተነበሩ ውላድ ግና ክረኽቡ ኣይከኣሉን። ስለዚ ኸኣ ነተን ክልተ ኣዋልድ ደቆም ኃው ዝኾነን ፈቓድ እግዚአብሔር ዝፍጽም ውላድ ክህቦም ናብ ፈቖዶ ገዳማት ብምኻድ ናብ እግዚአብሔር ይጽልዩን ንነዳያን ከኣ ይምጽውቱን ነበሩ።

ሓጺር ታሪኽ ቅዱስ አቡነ አብራንዮስን ገዳሞም ደብረ ጥሉልን (ቀዳማይ ክፋል)

በስመ አብ ወወልድ ወመንፈስ ቅዱስ አሐዱ አምላክ አሜን።

 

1. ገዳም ደብረ ጥሉል አቡነ አብራንዮስ
1.1 ስያመ ገዳም
ምሉእ ስም እዚ ገዳም እዚ ደብረ ጥሉል አቡነ አብራንዮስ ይብሃል። ብስም አቡነ አብራንዮስ ዘይኮነሲ፡ ኣብ ከርሲ ኣዲኦም ከለዉ ብዝፈጸምዎ ተኣምር “እንዳቦና” ተባሂሉ ዝጽውዓሉ ጊዜ’ውን ይበዝኅ።


1.2 መልክዓ ምድሪ
እዚ ገዳም’ዚ ኣብ ዞባ ደቡብ ኣብ መገዲ ኣሥመራ መንደፈራ ካብ ተራእምኒ ንኣስታት ፭ ኪሜ ምስ ተጓዓዝካ ንጸጋም ካብቲ ቀንዲ ጸርግያ ተኣሊኻ ኣስታት ፪ ኪሜ ምስ ከድካ ዝርከብ ገዳም እዩ። እዚ ገዳም እዚ ዋላ እኳ ሓውሲ ጐላጉልን ብዙርይኡ ውጥም ኢሎም ብዝረኣዩ ጸፋሕቲ ጎቦታት ዝተገደመ ይኹን ደኣ እምበር እዚ ገዳም ብርኽ ኣብ ዝበለ ዝባን ደብሪ እዩ ተደኲኑ።

“ተንሥእ እግዚኦ ውስተ ዕረፍትከ፤ አንተ ወታቦተ መቅደስከ” (መዝ ፻፴፩፥፰/መዝ 132፥8)

በስመ አብ ወወልድ ወመንፈስ ቅዱስ አሐዱ አምላክ።

እዚ ቃል እዚ ቅዱስ ዳዊት ዳኅራይ ንዝፍጸም ነገር ኣቐዲሙ እግዚአብሔር ኣምላኽ ብዝገለጸሉ፡ ዝተዛረቦ ትንቢት ኮይኑ ኣብ ውሽጡ ስፍሕ ዝበለ ምሥጢር ሓቚፉ ይርከብ። ሓደ ካብኡ ኸኣ ከመ ትንሣኤ ወልዳ (ከም ትንሣኤ ወዳ) ኣዴና ቅድስት ድንግል ማርያም’ውን ንዕኡ ኣብነት ገይራ ከምዝትንሥእ ዘመልክት እዩ። ንባባዊ ትርጒሙ ከኣ “ኦ ጐይታ ናብ ናይ ዕረፍቲ ቦታኻ ተንሥእ፤ ንስኻን ታቦት መቕደስካን” ዝብል እዩ። ብመስርዕ ግዜ’ውን እንተረኣናዮ ቅዱስ ዳዊት ኣቐዲሙ ጐይታ ከምዝትንሥእ፤ ንዕኡ ኣብነት ዝገበረት ኣዲኡ ቅድስት ድንግል ድማ ብድኅሪኡ (ድኅሪ ዓመታት) ከምዝትንሥእ ክገልጽ ከሎ እዩ ‘ንስኻን - ታቦት መቕደስካን’ እዩ ዝበለ።

ሓጺር ታሪኽ አቡነ ቡሩክን ገዳሞም ደብረ ኮልን (ካልኣይን ናይ መወዳእታን ክፋል)

2.4 ዕረፍትን ቃል ኪዳንን
ሃፀይ ዳዊት ንጉሥ ኢትዮጵያ ኣብ ዝነበሩሉ፡ እኩያን ሰባት ኣቡነ ቡሩክ ናብ ዘለዉዎ “ደብረ ኮል” ከምዝመጹ ስለዝተገልጸሎም ናብ ኣምላኾም ጸሎቶም የብጽሑ ነበሩ። እቶም ሓራዶ’ውን ከም ዝቕረቡ ብመንፈስ ምስ ረኣይዎም ካብቲ ዝነበርዎ ስዉር መካነ ጸሎት ወጺኦም እቶም ቀተልቶም ኣብ ዝርእይዎምን ዝጥዕሞምን ተቐሪቦም ጸንሕዎም። እቶም ኣኅዋቶም እንተኾኑ’ውን ኣኽሊል ሕይወት ይርኣዮም ስለ ዝነበረ ‘ኣነ እየ ዝቕድም’ ‘ኣነ’ባ’ ብምብህሃል ኣብዛ ዕለቲ እዚኣ ማለት ፲፬ ነሓሰ ብሰማእትነት ዓረፉ። ናይ ኣቦና ብፍሉይ ንዛረብ ኣሎና እምበር ኣብቲ ዕለት ኣኽሊል ሰማእትነት ዝደፍዑን ክንደይ ተኣምራት ዝገበሩን እንተላይ ብሥጋ ኣሕዋቶም ይርከብዎም። ብሥጋ ኣሕዋቶም ካብ ዓዶም ክበጽሕዎም ምስ መጹ በቲ ኣብኡ ዝረኣይዎ መንፈሳውነት ተመሲጦም ኣብቲ ገዳም ዝተረፉን ንኽብሪ ሰማእትነት ዝበቕዑን አቡነ ዕዝራ፡ አቡነ ሄኖክ፡ ጸበለ ማርያም፡ ይኄይሰነ እግዚእ (መተዓቢቶም) ይብሃሉ። በረኸቶም ኣይፈለየና።

ሓጺር ታሪኽ አቡነ ቡሩክን ገዳሞም ደብረ ኮልን (ቀዳማይ ክፋል)

በስመ አብ ወወልድ ወመንፈስ ቅዱስ አሐዱ አምላክ አሜን።

ገዳም አቡነ ብሩክ
1.1 መልክዓ ምድሪ

ገዳም አቡነ ብሩክ ካብ ኣሥመራ ኣስታት ብወገን ደብባዊ ምዕራብ ፸፫ ኪ.ሜ ርሒቑ ዝርከብ ኮይኑ፤ ካብቶም ኣብ ዞባ ደቡብ ከባቢ መራጒዝ ዝርከቡ ገዳማት ሓደ እዩ። ኣንፈት መገዱ ኸኣ ኣብ መንደፈራ ምስ በጻሕካ ናብ እምኒ ኃይሊ - መራጒዝ ኣቕኒዕኻ ዝርከብ ገዳም እዩ። ብእግሪ ኸኣ ካብ መንደፈራ መገዲ ኵዶአብዑር ምስ ሓዝካ ማርያም ማኖ ምስ በጻሕካ ወሪድካ ናብቲ ገዳም ተንቈልቁል። ካብቲ ቀንዲ መንገዲ ድማ መገዲ ሰዓትን ፈረቓን እንተኾነ እምበር ብዙኅ ስለዘየለግስ ሓውሲ ጎልጎል ስለዝኾነውን ንኽትበጽሖ ዘየጸግም ጥንታዊ ገዳም እዩ። ንሕርሻን ምርባሕ ጥሪትን ዝሰማማዕ ምቹእ ቦታ ኸኣ ኣለዎ። እቲ ከባቢ ገዳም'ውን ብዱር ዝተሸፈነ እዩ።

ደብረ ታቦር

ኣብ ቤተ ክርስቲያንና ብድምቀትን ክብ ብዝበለ መንፈሳዊ ሥነ ሥርዓትን ካብ ዝኽበሩ ትሽዓተ ዓበይቲ በዓላት ጐይታ ሓደ እዩ። ዓመት መጸ ድማ ፲፫ ነሓሰ ይኽበር። እዚ ዕለት እዚ ጐይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ ኣብ መዋዕለ ስብከቱ ብርሃነ መለኮቱ ክብረ መንግሥቱ ኣብ ደብረ ታቦር ነቶም ኅሩያት ደቀ መዛሙርቱ ዝገለጸሉ እዩ። እግዚአብሔር ብዝፈቐደ ኣስዒብና ብሓጺሩ ምኽንያተ በዓልን ትንቢትን ምስኡ ዝተተሓዙ ፍጽሜታትን ክንርእይ ኢና። እግዚአብሔር አምላኽ ዘስተውዕል ልቦና ይሃበና። 

ስምን ሓጺር ታሪኽን ደብረ ታቦር

ታቦር ኣብ እስራኤል ካብ ባሕረ ገሊላ ብወገን ደቡባዊ ምዕራብ ፲ ኪ.ሜ ርሒቑ ዝርከብ እምባ እዩ። ልዕሊ ጽፍሒ ባሕሪ ኸኣ ፭፻፸፪ ሜትሮ ብራኸ ኣለዎ። ጫፍ ጎቦ ድማ ጽፍሕ ዝበለ ሓውሲ ጎልጎል ዝኾነ ቦታ ኣለዎ። እዚ ደብሪ ኸኣ ኣብ ዘመነ ብሉይ ይኹን ኣብ ዘመነ ሓዲስ እግዚአብሔር ቅድም ብነቢያቱ ኣቢሉ፡ ዳኅራይ ድማ ባዕሉ ሥጋ ለቢሱ ተኣምራት ዝፈጸመሉ ስለዝኾነ ቅዱስ ከረን ተባሂሉ ይፍለጥ። (ካልኣይ ጴጥ ፩፥፲፰)

ፍልሰታ ለማርያም

በስመ አብ ወወልድ ወመንፈስ ቅዱስ አሐዱ አምላክ አሜን። 

ትርጉም 

ፍልሰታ ዝብል ቃል ‘ፈለሰ’ ካብ ዝብል ናይ ግእዝ ግሲ ዝወጸ ኮይኑ፤ ካብ ሓደ ቦታ ናብ ካልእ ቦታ ምግዓዝ፡ ሃገርካ ሰፈርካ ገዲፍካ ምኻድ ምስዳድ ምፍላስ ማለት እዩ። ፍልሰታ ለማርያም ክንብል ከሎና’ውን ሥጋ ኣዴና ቅድስት ድንግል ማርያም ካብ ጌቴሰማኒ ናብ ገነት ምፍላሱ፡ ዳኅራይ’ውን ካብ ትሕቲ ዕፀ ሕይወት ናይ ገነት ምፍላሱ ዘመልክት እዩ። ብሓጺሩ ካብ ምድሪ ናብ ሰማይ ምድያብ ወይ ምዕራጉ፡ ካብዚ ሥጋዊ ዓለም ናብቲ መንፈሳዊ ዓለም ምስግጋሩ፡ ካብዚ ሓላፋይ ዓለም ናብቲ ዘይሓልፍ ዓለም ምሕላፉ ዘመልክት እዩ። 

ጾመ ፍልሰታ ክንብል ከሎና’ውን ሓዋርያት ናይ ኣዴና ሥጋ ናበይ ከምዝፈለሰን ከምዝተቐብረን ስለዘይፈለጡ እግዚአብሔር ክገልጸሎም ምእንቲ ብዛዕባ ሥጋ ኣዴናን ትንሣኤኡን ዕርገቱን ዝጾምዎ ጾም እዩ።

አባ ሰላማ ከሣቴ ብርሃን (ካልኣይ ክፋል)

ሓዋርያዊ ሥራሕ አቡነ ሰላማ 

አቡነ ሰላማ ኣብ ሃገርናን ከባቢናን ብፍላይ ኸኣ ኣብ ኢትዮጵያ ዘበርከትዎ ሓዋርያዊ ሥራሕን ዘፍረይዎ ፍሬን ኣዝዩ ብዙኅ እዩ። ቀዳማይ መንበር ጵጵስና ካብ ምትካል ክሳብ ምስፍሕ ሓዋርያዊ ተልእኾን ስብከተ ወንጌልን ከምኡውን ምስኡ ዝኸዱ ምምሕዳራዊን ምሥጢራዊ ኣገልግሎታት ቤተ ክርስቲያንን ምምሃርን ምስልጣንን ወቦ ዘተርፈ ተዘርዚሮም ዝውድኡ ኣይኮኑን። ብሓጺሩ ግና ነቶም ቀንዲ ዝብሃሉ ንትምህርቲ ክኾነና ኣሕጽር ኣቢልና ክንጠቕሶም ኢና። 

• ስብከተ ወንጌል፦ ብመሠረት አትናቴዎስ ሓዋርያ ዝሃቦም ሕድርን ሲመትን መንበሮም አኵሱም ይግበሩ ደኣ እምበር ካብኡ እናተበገሱ ብኵሉ ማዕዘናትን ኣንፈትን ክሳብ ጥንታዊ ሥልጣነ ዝነበረን ኑብያን መርዌን ሰባክያን ቆሞሳት ብምልኣኽ ስብከተ ወንጌል ከምዝሰፍሕ ገይሮም እዮም። ኣብ ሃገርና’ውን ቅድሚ ይኹን ድኅሪ ኣብ ኣኵሱም መንበር ምትካሎም ባዕሎም እናተዘዋወሩ ወይውን ንሶም ዝመሃርዎምን ዘሰልጠንዎምን ሰባክያነ ወንጌል ናብ ዝተፈላለየ ከባቢታት እናለኣኹን ስብከተ ወንጌል ከምዝሰፍሕ ብምግባር ተጋዲሎም እዩ። ፍረ ገድሎም ኸኣ እዚ ንመዋዕል ዝቐጸለን ክሳብ ሎሚ ጸኒዑ ዘሎ ክርስትና ሃገርናን ከባቢናን እዩ።