መስቀልና ይቕበር ከይህሉ?

በስመ አብ ወወልድ መንፈስ ቅዱስ አሐዱ አምላክ።

ዓመት መጸ ፲፯ መስከረም ብዓቢ ድምቀት ኣብ ቅድስት ቤተ ክርስቲያን ካብ እነኽብሮምን፤ መልእኽቶምን ትርጉሞምን ብዝግባእ ካብ እነስተንትኖምን በዓላት ሓደ ክቡር መስቀል እዩ። ካብ ቀዳማይ ኣቦና ኣዳም ጀሚሮም ኵሎም ደቂ ሰባት ኣብ ዘመነ ብሉይ ንዝጽበይዎ ዝነበረ ተስፋ ድኅነት ድኅሪ ፭ሺ፭፻ ዓመት ክውን ዝገበረ፤ ንደቂ ሰባት ካብ ጸልማት ናብ ብርሃን፤ ካብ ገቢረ ኃጢኣት ናብ ገቢረ ጽድቅ፤ ካብ መርገምን ኵነኔን ናብ ምሕረት፤ ካብ ባርነት ናብ ናጽነት፤ ካብ ሞት ናብ ሕይወት ዘስገረ ወልደ እግዚአብሔር ካብ ቅድስት ድንግል ማርያም ተወሊዱ ኣብ መስቀል ብዝፈጸሞ መግለጺ ዘይርከቦ ድንቂ ናይ ፍቕሪ ሥራሕ እዩ። እዚ ኸኣ ስሌና ተበጅዩ ጸዋተወ መከራ ተቐቢሉ፤ ኣብ መልዕልተ መስቀል ተሸንኪሩ ብምማቱን፤ ነቲ ኵሉ ኣብ ልዕሌና ተጻዒኑ ዝነበረ መርገም ብምርሓቑን እዩ።

እምበኣር መድኅን ዓለም ክርስቶስ፤ ነዚ ዓቢይ ግብሩ ኣብ ፳፯ መጋቢት ዝፈጸሞ እኳ እንተኾነ፤ ነቲ ድንቂ ግብሩ ክፍጽመሉ ዝመረጾን፤ ቅዱስ ሥግኡ ቆሪሱ፤ ክቡር ደሙ ኣፍሲሱ ንድኅነት ዓለም መሥዋዕቲ ኮይኑ ከድኅን ዝኃረዮን ዘኽበሮን ቅዱስ መስቀሉ፤ ብፍሉይ ኣብዚ ሎሚ እነብዕሎ ፲፯ መስከረምን ከምኡውን ፲ መጋቢትን ከነኽብሮን ክንዝክሮን ንነብር ኣሎና።

ከምቲ ዓመት መጸ’ውን ምኽንያት በዓሉ ዝንገር፤ ጥንቲ ጸላኢና ዲያብሎስ ዝሓፈረሉን ዝተሰዓረሉን እቲ ክቡር መስቀሉ፤ ድኅሪ ስቅለት ክርስቶስ እንተኾነ’ውን ድንቂ ድንቂ ዝኾኑ ተኣምራት ብቀጻሊ ይገብር ብምንባሩን፤ ብዙኃን ድማ ይኣምኑሉን ይምክሕሉን ብምጅማሮም፤ እቶም ሰቃልያነ ክርስቶስ ዝኾኑ ኣይሁድ ቀኒኦም፤ ምእንቲ ክኸወለሎም ካብ ኢየሩሳሌም ወጻኢ ኣብ ጕድጓድ ከምዝቕበርን፤ ነበርቲ ኢየሩሳሌም ድማ ብኣዋጅ ጓሓፍ ከምዝድርብዩሉ ብምግባሮም፤ እቲ ጓሓፍ’ውን ክንዲ ጎቦ ኮይኑ ነቲ ክቡር መስቀል ደብዪዎ ከምዝነበረ ኣብ ታሪኽ ቤተ ክርስቲያን ብዝግባእ ተመዝጊቡ ዘሎ ሓቂ እዩ። ጊዜኡ ምስ ኣኸለ ዘይፍጸም ነገር ስለዘየልቦ ድማ፤ ድኅሪ ኣስታት ፫፻ ዓመት ኣብ ዘመነ ንግሥነት መፍቀሬ ሃይማኖት ቈስጠንጢኖስ፤ ፍቕሪ ቅዱስ መስቀል ኣብ ልባ ብዝነደደ ኣዴኡ ዕሌኒ ንግሥት ዳግማይ ክድለይን ክርከብን ተኻእለ። ነቲ ቅዱስ መስቀሉ ዝተረኽበሉን ዜናኡ ድማ ኣብ ኵሉ ንዝበጽሓሉን ኣገባብ ድማ ኣዝዩ ደስ ብዘብል ሥርዓተ ዳሜራን ጸሎትን፤ ቅድስት ቤተ ክርስቲያንና ከተኽብሮ ትነብር ኣላ።

መስቀል

በስመ አብ ወወልድ ወመንፈስ ቅዱስ አሐዱ አምላክ።

ማዕዶት እንቋዕ ንብርሃነ መስቀሉ ብሰላም ኣብጽሓና፡ ኣብጽሓኩም እንዳበለት፡ ብዛዕባ ኣከባብራ በዓለ መስቀል ኣብ ዝሓለፈ ወጺኡ ዝነበረ ጽሑፍ ደጊምና ክንከታተል ብኽብሪ ትዕድም። ሰናይ ምክትታል።

መስቀል (ቀዳማይ ክፋል)

መስቀል (ካልኣይን መወዳእታን ክፋል)

ማርያም ኣሥመረይቲ! (፪ይ ክፋል)

ታሪኻዊ ድኅረ ባይታን ጥንታውነትን ከባቢ ኣሥመራ  

ዋና ከተማ ሃገርና ዝኾነት ኣሥመራ ሎሚ ብዘመናዊ መልክዕ ቅድሚ ምህንዳሳን ምስፋሓን፤ ኣዝያ ጥንታዊ ታሪኽ ዘለዋ፤ ዝተፈላለዩ ሕዝቢ ዝቕመጡላ ከባቢ ከምዝነበረት ኣብ ታሪኽ ዝተፈልጠ እዩ። ጥርናፈ ኣብቲ ከባቢ ሰፊረን ዝነበራ ኣርባዕተ ዓድታት (ገዛ/ዓዲ ኣስምዓ ወይ ደብርጽዮን/ደብረጨን፤ ዓዲ ጐረቶም፤ ዓዲ ሽለለ፤ ዓዲ ስርንስር) ከኣ ንስያሜአ መሠረት ከምዝኾነ ይግለጽ። ይኹን ደኣ እምበር ጥንታዊ ታሪኽ ኣሥመራ ምስ ምምሥራት እዞም ዓድታት ጥራይ ዝተወሰነ ማለት ከምዘይኮነ ምስትውዓል የድሊ። ካብኡ ዝቕድም ጥንታዊ ታሪኽ’ውን ዝርከበሉ እዩ። እዘን ዓድታት በብቕሩብ ኣብ መበል 982 ቅድሚ ልደተ ክርስቶስ ከም እተደኰና ይጥቐስ እዩ። ኣብቲ ከባቢ’ውን ንዝነበራ እዝጊ ሓደራ (ምብራቕ)፤ ማይ ጸናጺት (ምዕራብ)፤ ቤተ ኣንበሳ ((ሰሜን)፤ ማይ ጭሆት (ደቡብ) ዝተስየማ ከባቢታት ብዕጭ ውድቕ እዞም ዓድታት ከምዝተኻፋፈልዎም ይፍለጥ።

ሓፈሻዊ ታሪኽን ምትካልን ሎሚ እዛ መንበር ቅዱስ ፓትርያርክ ጥንታዊት ኦርቶዶክሳዊት ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያን ዝርከባላ ቤተ ክርስቲያን ቅድስት ማርያም ምስ ምስፋር ዝቐደመ ሕዝቢ ኣብዚ ከባቢ ዝተኣሳሰረ ምዃኑ ተመራመርቲ ታሪኽ ዝገልጽዎ እዩ። ገለ ጥንታውያን ብራናታት ከምዝጠቐስዎን፤ ዓበይቲ ዓድ’ውን ብኣፈ ታሪኽ ከምዘዘንትዉዎን ከባቢ ኣሥመራ ካብ ጥንቲ ኣትሒዙ፤ ዕሙር ዕዳጋን መጋብእያን ናይ ስፍሕ ዘበለ ኣብቲ ከባቢ ዝነበሩ ሕዝብታት ምንባሩ ኣርጊጾም ይገልጹ እዮም። ኣብ ታሪኽ ዓለም፤ ሰባት ካብ ጥንቲ ኣትሒዞም፤ ምስ ምዕዳውን ምስፋሕ ዓድታትን፤ ንኣምልኾት፤ ንዕዳጋን መጋብእያን ዝኸውን  ስፍራ ከም ማእከልን ሕመረት ባህልታቶምን ይጥቐሙ ምንባሮም ከኣ ዝተፈልጠ ነገር እዩ። ሃገርና ኤርትራ’ውን ብዘለዋ ቅርበትን ኣፍደገ ባሕርን ነቲ ማእከል እምነት ተባሂሉ ዝፍለጥ ማእከላይ ምብራቕ ጥራይ ብምዃና ዘይኮነትሲ፤ ብርእሳ’ውን ኣሽሓት ዓመታት ዘቝጸረ ዳርጋ ባዕላዊን መበቖላዊን ዝብሃል ሥልጣነን፤ ነዚ ከኣ ዋንኡ ባዕሉ ዝኾነ ሕግን ሥርዓትን ዝውንን ሕዝብን ከምዝነበራን ከምዘለዋን መመሊሱ ዝዅላዕ ዘሎ ታሪኻዊ ርኸበታት ዘረጋግጾ ዘሎ ሓቂ እዩ። ልዕሊ ፪ሺሕ ፭፻ (2500) ዓመታት ከምዘቑጸረ ዝንገረሉ ዓዳዊ ኣሰፋፍራን፤ ሥልጣነታትን ኣብ ሕምብርቲ ሎሚ ኣሥመራ ተባሂላ ኣብ እትጽዋዕ ከተማን ከባቢ ዓድታትን ተደኲኑ ከምዝነበረ ቅድሚ ቅሩብ ዓመታት ብሥነ ኵዕታ ዝተረኽበ ጭብጢ ዝምክስሮ እዩ። ይትረፍ ገና ብዘመን ዘይተነጸረ ናይ ብዓል ቅድመን ድኅረን ኣዝዩ ጥንታዊ ኣዱሊሳዊ ታሪኽን ምስኡ ዝተኣሳሰረ ኣብ ኵሉ ኵርንዓት ሃገርና ፋሕ ኢሉ ኣሰሩ ዝረአ ሥልጣነታትን፤ እቲ ኣብ ጥንታውያን ቅዱሳት መጻሕፍቲ ቤተ ክርስቲያና’ውን ምስታ ንግሥተ ኣዜብ ተባሂላ ዝተጸወዐት ንግሥት ሳባ/ማክዳን፤ ብስማ ተጸዊዑ ኣብ ዝርከብ ምድረ ሳባን ዝነበረ ታሪኽ ልዕሊ ፫ ሺሕ (3000) ዓመታትን፤ ከምኡውን ቅድሚ ሥልጣነ ግብጺ (፭/5000 ሺሕ ዓመታት) ዝነበረ ምዕቡል ኣቃውማ ኅብረተሰብን ኣጠቓቕማ ቋንቋታትን፤ ብዝበዘኀ ምስዚ ሕጂ ኣብ ኤርትራና ዘሎ ምድሪ ብዝተፈላለየ መዐቀኒታቱ ዝዛመድን ዝተኣሳሰረን ምዃኑ ታሪኻዊ መርትዖታት ጥራይ ዘይኮነስ ብምዕቡል ሥነ ፍልጠታዊ ኣገባብ ዝግበሩ መጽናዕትታት’ውን ዝያዳ እናጕልሕዎን እናደርዕዎን ዝርከቡ ሓቂ እዩ። (ካልኣይ ዜና ፱/9 ቀዳማይ ነገ ፲/10፤ መዝ ፸፪፥፲/73፥10 ኢሳ ፵፫፥፫/43፥3 ፵፭፥፲፬/45፥14 ኢሳ ፷፥፮/60፥6 ኤር ፮፥፳/6፥20 ሕዝ ፳፯፥፳፪/27፥22 ድርሳነ ጽዮን፤ ገድለ ጻድቃን፤ ክብረ ነገሥት) ካልኦት ጨወይቲ ታሪኽ ከባቢናን፤ ፈጣራዊ ቀመርትን “ኣማእዘንትን” ታሪኽ ዓለም ዝኾኑ ኣውሮጳውያን ኣብ ዝሓለፉ ክፍለ ዘመናት ሃብታም ታሪኽና በብቲ ዝደለይዎ ከእንፍትዎ፤ ሓሓንሳብ ከም ዛንታ ልቢ ወለድ ክደርስዎ፤ ሓሓንሳብ’ውን ክቐብርዎን ይፈትኑ ደኣ እምበር፤ እቲ ሓቂስ መመሊሱ እናተቐልቀለ ነቲ ሓቀኛን ንቡርን ታሪኽና ዝያዳ የግህዶ ኣሎ።

ማርያም ኣሥመረይቲ! (፩ይ ክፋል)

ባህታ ዝፈጥር ቃል

ይውሓድ ይብዛኅ ነዛ ክትሰምዓን ከተውስኣላን ኣዝያ ባህ እተብል ቃል ደጊሙ ደጋጊሙ ዘየሰምዐን ዘይበለን ውሉድ እዛ ቅድስት ሃገር’ዚኣ ኣሎ ክብሃል ዘድፍር ኣይኮነን። ብኣካል ርእይዋ ዘይፈልጥን ኣጸቢቑ ዘይተላለያን ከይተረፈ እኳ፤ ምሉእ ስም ከተማ ኣሥመራ ክሳብ ዝመስሎ ብፍላይ ብኣዴታትና ብቀጻሊ ክንገር ሰሚዑ ይኸውን። ስም ወላዲተ ኣምላክ ቅድስት ድንግል ማርያም ምስ ዋና ከተማና ኣሥመራ ተዛሚዱ ብፍላይ ከኣ በተን ረድኤታን ኣማላድነታን ኣሚነን፤ ኣብ ምሉእ ሕይወተን ከኣ ብግብሪ እናረኣያን እናስተማቐራን መንብሮአን ብዝመርሓ ኣዴታትና ካብ ልበን ፈልፊሉ ብዝዛሪ ቃና ክንገር ከሎ ምስማዕ ኣዝዩ ባህ የብል እዩ። ኣንጊሄን ንተኣምራን ንቅዳሴን፤ ኣማስየን ድማ ንጸሎተ ሠርክ ካብታ ቅድስት ቤተ እግዚአብሔር ብዘይሰኣና፤ ብሓንቲን እምንትን ቃል “ኣሜን” ጥራይ ጸጋ ዲበ ጸጋ ብዝውስኻ፤ ልባዊ እምነትን ሰናይ ግብርን እምበር ፍልጠት ብዘይመመለዪአን ኣዳኖታታ “ማርያም ኣሥመረይቲ” ክትብሃል ከላ ኣማን ብኣማን ፍሥሕ ወሓሴት ዘይዓስሎ ኣማኒ ዶ ይህሉ?! ካብዚ ስም’ዚስ እቲ ኣብ “ፍልጠት” ዘይኮነስ ኣብ እምነት ዝነበርሲ ንሓዘኑ ምጽንናዕ፤ ንዓቕሊ ጽበቱ ተስፋ፤ ንጓሂኡ ደበስ፤ ንጭንቀቱ ርግኣት፤ ንሓጐሱ ዝያዳ ባህታ ዝውስኽ ምንጪ ምስጋና ከምዝርከብ ዝተኣምነ ነገር እዩ። ሎሚ እቶም ዝያዳ ክንዲ “ፍልጠት” ዘጥረናን ዝወሰኽናን፤ ብኣንጻሩ “እምነትና” መመሊሱ ዝቕምስልን ዝሓጽጽን ዘሎ ውሉድ እዚ ዘመን’ዚ፤ ካብዘን ናብ “ቤት ንጉሥ” ንኽኣትዋ ኪዳን ካብ ዝተዋህበን ኣዴታት ክንደይ ሰናይ ነገር ክንመሃር ምተገብኣና። (መዝ ፵፬፥፲፬-፲፭/ 45፥14-15)

ዝኾነ ሰብ ድምፂ ናይቲ ዝፈትዎ ሰብ ክሰምዕ ከሎ ምሕጓሱ’ሲ ኣይተርፍን። ኣዲኡ ሰኢኑ ክውጭጭ ዝጸንሐ ቆልዓ፤ ምስማዕ ድምፂ ኣዲኡ፤ ልዕሊ ዝኾነ ካልእ ነገር ክሳብ ክንደይ ከምዝዕብዶ ዘይፈልጥ ሰብ’ውን ክህሉ ኣይክእልን እዩ። እንት ምንታይ እቲ ህጻን ገና በቲ ንጹህ ዝኾነ እሞ ኣብ ፍልጠትን ምምርማርን ዘየበጽሐ ኣእምሮኡ፤ ኣዲኡ ንዕኡ ኵለንተንኡ ምዃና ስለዝፈልጥ። እዚ ትውክልትን ፍቕሪን ወለዲ እዩ እምበኣር ዳኅራይ ልቢ ምስ ኣጥረየ ኣብ ዝፍጽሞ ኣምልኮተ እግዚአብሔር፤ ብዛዕባ ናይ እግዚአብሔር ኣቦነትን ፍቕርን ክንገሮ ከሎ መሠረት ኮይኑ ብቀሊሉ ክስቆሮን ከስተማቕሮን ዝኽእል። እዚ መሠረታዊ ሥነ ምግባር እዩ እምበኣር ኣቦኻን ኣዴኻን ምኽባርን፤ ንሓውኻ ምፍቓርን፤ ናይቲ ንእግዚአብሔር ከም ፈጣሪናን ኣምላኽናን ኣቦናን ከነኽብሮን ከነፍቕሮን ከምዝግባእና ዝተዋህበና ሕግን ትእዛዝን መሠረት ምዃኑ እነስትውዕሎ። ፍቕርን ኣኽብሮትን ኣቦን ኣደን ከይተወሃሃዶ ዝዓቢ ውሉድ፤ ፍጹም ፍቕርን ለውሃትን እግዚአብሔር  ክሳብ ክንደይ ንምርድኡ ከምዝሽገረሉ እንነብረሉ ዘሎና ምዕራባዊ ዓለም ጽቡቕ ኣብነትና ክኾነና ይኽእል።

ኃልዮት ዋላስ ሕቡእ ኣጀንዳ ምድኻም ገዳማት? (፪ይን መወዳእታን)

“ገንዘብኩምን ሃብትኹምን ኣመዝግቡ”

ናይ ሎሚ “ምምሕዳራዊ” ኣካል፡ ጠንቁ ንኸተለልዮ ብእትጽገመሉ ኣገባብ፡ ብፍላጥን ብዘይፍላጥን፡ ዕብየት ገዳማትና ዘይኮነስ ንድኽመትን ንዕንወትን ዘጣጥሕ ባይታ ኣብ ምድልዳል ከምዝሰርሐን፡ ይሠርሕ ከምዘሎን መን ይኽሕዶ? መን ከ ዘይዛረበሉ? ግደ ሓቂ’ውን ገዳማት ኣብ ኵለንተናዊ ዕብየትን፡ ሓዋርያዊ ዕዮን ተልእኾን ቤተ ክርስቲያን ንዘለዎምን ንዝህልዎምን ግደ ከዳኽም፡ “ናጽነተን”ን ተረአን ክግህስ ብተደጋጋሚ ተራእዩ እዩ። ይብዛኅ ይውሓድ፡ ይጥዓም ይኽፋእ፡ ኣብ ክንዲ ጽዒረንን ግዒረንን፡ ሓሪሰንን ጫዂረን ርእሰን ብርእሰን ዝምገባን፡ ዝኸደናን፡ ኣብ ክንዲ ካብ ዓለም ርሒቐን ነቲ ገድሊ ምንኵስናአን ሓዋርያዊ ግቡአን ብትግሃት ዝፈጸማን፡ ሞሳን ክብርን ተሪፍወን፡ በቲ “የማሕድረን” እየ ዝብል ኣካል ንምድኻመን ተንኮል ክፈሓስ ምርኣይ ዘሕዝን ተግባር እዩ። ሎሚ ናብ ዝርዝራቱ እንተዘይኣተናውን፡ እዚ ተግባር’ዚ ግብሪ ጸላኢ ሰናይ እዩ ተባሂሉ ጥራይ ዝሕለፍ’ውን ዘይኮነስ፡ ብውልቂ’ውን ባዕል መን እንታይ ይዋስኡን? በዓል መን’ከ ብድኅሪኦም ተጐዝጒዞም ኣለዉ? ኢልካ ምምርማር ኣገዳሲ እዩ። ሎሚ ግና ብመጠኑ ኣብቲ ብድኅሪኡ ዘለዉ ገበርቱ ዘይኮነስ ኣብ ውዲታቶም ከነተኵር።  

ሓደ ካብቲ ብቀዳምነት ንምድኻም ገዳማት ካብቲ ዝተሰርሐ ውዲት፡ ንሥመረት ገዳማት ኤርትራ ምድኻምን፡ ህላዌኡ ብግብሪ ዘብቕዓሉ ተግባር ምስልሳል እዩ። ሥምረት ገዳማት ኤርትራ ዝብሃል ሕጋዊ ኣካል ንኵለን ገዳማት ኤርትራ ዝውክልን፡ ሓባራዊ ጉባኤ እዘን ገዳማት ዘቕውምን ማኅበር ሓድነት እዩ። ብሓድሽ መልክዕ ድማ ቅድሚ ኣስታት ፳ ዓመት ዝቖመን፡ ሕጋዊ መመሓደሪ ሕግታትን ንጹር ዕላማታት ዘለዎን፡ ንዕብየትን ምትሕግጋዝን፡ ንሓባራዊ ዕዮን ኣካይዳን ገዳማትን ዕላማ ምንኵስናን ንምስላጥ ብስምምዕ ኵለን ገዳማት (፳) ዝተመሥረተ እዩ። ገለ እወታዊ ዝኾነ ሥርሓት’ውን ብዓቕሙ ከካይድ ጸኒሑ እዩ። እምበኣር ነዚ ኣካል’ዚ እዩ፡ ኣብ ሞንጎ ገዳማት ስምምዕን ልባዊ ምምክኻርን ከይህሉ “ምምሕዳር” ቤተ ክርስቲያን ናይ ምፍልላይ ተግባራት ከካይድ ዝጸንሐ። እቲ ዝፈጸሞ ኣዕናዊ ተግባራት ብዙኅ እኳ እንተኾነ፡ እቲ ብድኅሪ “ማእከልነት ገዳማት” ብዝብል ክውል ሓሳብ ከተግብሮ ንዝወጠነ “መደባቱ” ካብ ዘፍለጠሉ ውሑድ ዓመታት ግና እቲ ኣብ ገዳማትና ዝዝነበ ኣደራዕ ክንዲ’ዚ ክብሃል ኣይከኣልን እዩ።

ባሕረ ሓሳብ

ገዳም ቅዱስ ዮሐንስ ቴድረር

በስመ አብ ወወልድ ወመንፈስ ቅዱስ አሐዱ አምላክ አሜን።

መእተዊ

ብጥንታውነቱ ህልዊ ካብ ዝኾኑ ቅዱሳን ገዳማት ሃገርና ኣብ ሣልሳይ ደረጃ ይሥራዕ። ድኅሪ ደብረ ሲናን ደብረ ሊባኖስን ዝተመሥረተ ገዳም ምዃኑ መዛግብት ዝምስክርዎ ሓቂ እዩ። ዳርጋ ኣስታት ሓደ ሽሕን ኃሙሽተ ሚእቲ ዓመት (1500) ዝቀራረብ ዘደንቕ ታሪኽ ሓቝፉ ክነሱ፤ ክንዲ እቲ ጥንታውነቱን ግብሪ ተኣምራቱን ኣብ ሕዝቢ ብዝግባእ ዝፍለጥ ገዳም እዩ ክበሃል ኣይከኣልን። ኣብ ካልኦት ገዳማትና ዘይርከቡ ብፍሉይነት ዝጥቐሱ ብዙኅ ታሪኽ ከምዝውንን ዝንገረሉ እዚ ገዳም’ዚ፤ ብስም ነቢይን ሓዋርያን፤ ባሕታውን ሰማዕትን፤ ጸያሔ ፍኖት ብዝተባህለ መጥመቀ መለኮት ቅዱስ ዮሐንስ ዝተሰየመ እንኮ ገዳም ሃገርና እዩ።

ዳርጋ ኵሎም ገዳማትና፤ ብዝመሥረትወንን ኣብቲ ከባቢ መንፈሳዊ ገድሎም ብዝፈጸሙን ቅዱሳን ሃገርና ክጽውዑ ከለዉ፤ እዚ ገዳም’ዚ ግና ኣብ ሞንጎ ዘመነ ሓዲስን ዘመነ ብሉይን ናይ ዝተረኽበ ቅዱስ ዮሓንስ ስም ሒዙ ብፍሉይ ክጽዋዕ ይነብር ኣሎ። ከምቲ ስሙ ድማ ክብረ በዓሉ’ውን ኣብቲ ሓዲስ ዓመት ዝኣትወሉ ርእሰ ዓውደ ዓመት መዓልቲ ቅዱስ ዮሓንስን (ባሕቲ መስከረም ድሮ ምትረተ ርእሱ) ዕለተ ፪/2 ሰነ ይኽበር። እምበኣር ብዛዕባ’ዚ ገዳም መጻሕፍቲ ተወኪስና፤ ንዝፈልጡ ሓቲትና ንዝረኸብናዮ ሓበሬታ፤ ኵልና ካብቲ ቅዱስ በረኸት ተሳተፍቲ ምእንቲ ክንከውን፤ ኣወሃሂድና ናባኹም ኣቕሪብናዮ ኣሎና። በዚ ኣጋጣሚ’ዚ ቅዱሳት ገዳማት ሃገርና ንኵሉ ዓለም ኣብ ምልላይ ንዝሕግዙና ዘለዉ ኣኅዋትን ኣቦታትን፤ ንኵሎም ብስም ቅድስት ቤተ ክርስቲያን ከነመስግኖም ንፈቱ። በረኸትን ረድኤትን ቅዱስ ዮሐንስ ምስ ሕዝብናን ሃገርናን ይኹን።

“ሓድሽ ሰማይን ሓድሽ ምድርን”

በስመ አብ ወወልድ ወመንፈስ ቅዱስ አሐዱ አምላክ።

 ብመጀመርታ ኵሉ ዝከኣሎ እግዚአብሔር ኣምላኽ፤ ካብ ዘመነ ዮሐንስ ወንጌላዊ ናብ ዘመነ ማቴዎስ ወንጌላዊ ብሰላም ኣብጺሑና እዩ እሞ ክብርን ምስጋናን ይብጽሓዮ።

ነዚ ቃል ኣቐዲሙ እተዛረበ ልዑለ ቃል ነቢየ እግዚአብሔር ኢሳይያስ እዩ። እዚ ነቢይ’ዚ ብመሠረት እግዚአብሔር ዝገለጸሉ ምሥጢርን ብዝተዋህቦ ሃብተ ትንቢትን:  ምድራዊ ዓለም ምስ ሓለፈ ሰማያዊ ዓለም ከምዝትካእ ተገሊጹሉ “እንሆ፡ ኣነ ሓድሽ ሰማይን ሓድሽ ምድርን ክፈጥር እየ እሞ፡ እቲ ናይ ቀደም ኣይኪሕሰብን እዩ።” ክብል ተዛሪቡ ነይሩ። (ኢሳ ፷፭፥፲፯/65፥17) እምበኣር ነቢዪ ኢሳይያስ ብዛዕባ ሓድሽ ሰማይን ሓድሽ ምድርን ክዛረብ ከሎ:  እግዚአብሔር ኣምላኽ ቀደም ዘይነበረን ዘይተፈጥረን ሓዲሽ ሰማይ ከምኡውን:  ቅድሚኡ ዘይነበረ ሓዲሽ ምድሪ ብሕጂ ዝፈጥር ኮይኑ ኣይኮነን። እንታይ ደኣ ኣብ ክንዲ እዚ ምድራዊ ዓለም:  ሰማያዊ ዓለም ዝትካእ ምዃኑ ምግላጹ እዩ። ነቲ እግዚአብሔር ኣብ ዳኅራዋይ ዘመን:  ዘመናት ንዘመናት እናተክኡ ፍጻሜ ዘመናት ምስኮነ ንዝህቦ ተስፋ ኣቐዲሙ ምብሳሩ እዩ።

ነዚ ተስፋ’ዚ ኣብ ቅዱስ መጽሓፍ ዝተገልጸሉን እተዛረበን ነቢይ ኢሳይያስ ጥራይ ኣይነበረን። ኣቡቀለምሲስ ቅዱስ ዮሐንስ’ውን ኣብ ራእዩ:  ብዝያዳ ነቲ ነቢዪ ኢሳይያስ ዘየብርሆ ነገር ብምብራህን ብምትንታንን:  “እቲ ቐዳማይ ሰማይን እታ ቐዳመይቲ ምድርን ሓሊፎም፡ ባሕሪውን ደጊምሲ የልቦን እሞ፡ ሓድሽ ሰማይን ሓዳስ ምድርን ርኤኹ።” ብምባል ኣብታ ሓዳሽ ሰማይን ሓዳስ ምድርን ዝተባህለት መንግሥተ ሰማያት እቶም ኣብዛ ምድሪ ከለዉ ፈቓድ እግዚአብሔር ዝፈጸሙ ሰባት ዕድሎም ምስ ኣምላኽ ብሓጐስ ምንባርን:  ኣብኡ ንዘሎ ክብሪ ኣምላኽን ይገልጽ። ንብዓት እቶም ኣብዚ ምድሪ ዝብኸዩ ኵሎም ዝደርዝ ኣምላኽ:  መርዓት ክርስቶስ ኣብ ዝተሰምየት ኣብታ ሓዳስ ሰማያዊት ኢየሩሳሌም:  ድኅሪ ደጊም ሞትን ሓዘንን:  ጫውጫውን ጻዕርን ኣጥፊኡ ንዅሉ ሓዲሽ ከምዝገብሮ ብዘይ ሕሶ ቃሉ ንዝሃቦ ተስፋ ኣጽኒዑ ይነግረና። (ራእ ፳፩፥፩-፮) ብመሠረት እዚ ቃል’ዚ ሰማያዊት ኢየሩሳሌም ንደቂ ሰባት ዝተዳለወትን:  ዝተዋህበትን ምዃኑ ኣርጊጹ ይነግረና። ሓዳሽ ሰማይን ሓዳስ ምድርን ምባሉ ድማ ብዙኅ ትርጉምን ምሥጢርን ዘለዎ እኳ እንተኾነ ብቀንዱስ ሰማያዊት ዓለም እትውረስ:  ደቂ ሰባት ኣብ ምድራዊት ዓለም ከለዉ ብዝፍጽምዎ መንፈሳዊን ሰናይን ተግባራት ምዃኑ ዘመልክት እዩ።

ኃልዮት ዋላስ ሕቡእ ኣጀንዳ ምድኻም ገዳማት? (ቀዳማይ ክፋል)

በስመ አብ ወወልድ መንፈስ ቅዱስ አሐዱ አምላክ።

ገዳማትና መሠረትን ኣዕኑድን ቅድስት ቤተ ክርስቲያንና

ኵሉ ሕዝበ ክርስቲያን ከምዝርድኦን፡ ሊቃውንተ ቤተ ክርስቲያንን ውሉደ ክህነትን ከኣ ብዝያዳ ኣጸቢቖም ከምዝፈልጥዎን፡ ኣብ ታሪኽን ሕይወትን ቤተ ክርስቲያን ኤርትራ፡ መሠረትን ኣዕኑድን ተዋሕዶ ሃይማኖትና ኮይነን ብቀዳምነት ዝጥቀሳ ቅዱሳት ገዳማትና እየን።  ክርስትና ብወግዒ ካብ ዝተቐበልናሉ ፬ይ ክፍለ ዘመን ኣትሒዙ፡ መካናተ ቅዱሳንን መንፈሳዊ ተጋድሎን፡ ማእከላት ሓዋርያዊ ተልእኾን ስብከተ ወንጌልን፡ ጥንታዊያን መንፈሳዊ ኮሌጃትን መካናተ ፍልጠትን፡ ጽኑዓት ዓንድታት ሃይማኖትን ምዕላደ ጥበብን፡ ሕመረት ሓድነትን ሰናይ ግብርን፡ መመሳኸሪ ሕግታትን ሥርዓትን ቤተ ክርስቲያን፡ መዛግብት ታሪኽን ቅርስን፡ ማእከላት መንፈሳዊ ምምሕዳራትን ዳንነትን፡ መጋባእያ ዕርቅን ሰላምን፡ ምስካየ ሕዙናንን ጸወነ ጽጉማትን ወዘይመስሎ ኮይነን ኣገልግሎተን ክፍጽማ ዝጸንሓን ዘሎዋን ቅዱሳት ገዳማትና እየን። እዘን ገዳማትና ድማ ከም ብሌን ዓይኒ ዝጥመታን፡ ብዝኾነ ዋጋ ዘይሽነና ክቡራት መንፈሳዊ ኣዕንቍ ቤተ ክርስቲያንን ሃብቲ ሃገርን እየን።

ይኹን ደኣ እምበር፡ ካብ ወለዶ ናብ ወለዶ ዝተሰናሰለን ኣሽሓት ዓመታት ዘቝጸረን ታሪኽ ዝመዝገቦ ሕያው ኣገልግሎተን ክፍጽማ ዝኽኣላ፡ ብኸምኡ ወይውን ብቀሊሉ ዘይኮነስ፡ መግለጺ ብዘይርከቦ ኃያል ጻዕርን፡ ቃላት ዘይገልጾ መንፈሳዊ ተጋድሎን ምዃኑ ምስትውዓሉ ኣገዳሲ እዩ። ሰማእትነት ክሳብ ምኽፋል ንኵሉ ኣብ ልዕሊኦም ንዝወረደ ጸዋተወ መከራን ስቓይን ብአኰቴትን ብጸጋን ተቐቢለን መንፈሳዊ ዕዮአን ብትዕግሥቲ ስለዝተግበራ እዩ እምበኣር ሎሚ’ውን ታሪኸንን ሃብተንን ዓቂበን ብተጋድሎ ሃይማኖት ጸኒዐን ጕዕዞአን ክቕጽላ ንርእየን ዘለና። እቲ ፈተናን መከራን በብጊዜኡ ይቐጽል እምበር፡ ምትንሣእን ምድኻምን መናብርተን እንተኾነ’ውን፡ ብኃይሊ እግዚአብሔር እቲ ጕዕዞ ገዳማትና ተቋሪጹ ኣይፈልጥን እዩ። ከምኡ እንተዘይከውን ናይ ሎሚ ወለዶ ብዛዕባ ገዳማት ብታሪኽ “ነይረን” እናበለ ከዘንቱ እምበር ብግብሪ ክርኢን ክሳተፍን፡ ኣይመኸኣለን ነይሩ። ንምሳሌ ዝጠቕሰን’ውን ኣይምረኸበንን፡ ብዛዕባ ናብራ ፍጽምና ገዳማት ንከመሳኽርውን ንወጻኢ ሃገራት መማዕደወ ነይሩ። እግዚአብሔር ግና ኣይገደፈናን፡ ኣቦታትና ተጋዲሎም ሎሚ ንእንረኽበን ገዳማት ኣጽኒሖሙልና ኣለዉ።

ገዳማትና ሎሚን ናትና ተገዳስነትን?!

እቲ ትማሊ መልክዑን መገዱን እናቐያየረ ንኣገልግሎተን ዕብየተንን ዝተጻብአ፡ ንህላዌአን ዝተፈታተነ ጸላኢ ሎሚ’ውን ብርግጽ ኣሎ። መካነ ቅድስናን፡ ፍኖተ እግዚአብሔርን ንዝኾና ገዳማትና፡ ቀንዲ ጸላኢአን ካልእ ዘይኮነስ ጸላኢ ሰናይ ዲያብሎስ እዩ። በብዘመኑ ከኣ ንዕንወትን ዓመጻን ብዝተዓደለ ሕሱር ኣእምሮ ብዝናበሩ መጋብርቱ ኣቢሉ፡ ነተን ብርሃነ ወንጌል ደሚቑ ንዝበርሃለን፡ ዓጽሚ ቅዱሳን ንዝዓረፈለን፡ ቅዱሳት መካናት ክፈታተንን፡ ብዝተፍላለየ ረቂቕ መገዲ ከኣ ንምድኻመን ክጽዕት ተራእዩ እዩ። ገዳማት ብዘይካ እቲ ሓደ ሕያው እግዚአብሔር ኣምላኽን፡ ቃል ኪዳን እቶም ቅዱሳንን ካልእ ጸግእን መምክሒን የብለንን። ስለዝኾነ ድማ በብዘመኑ ክስገር ንዘይመስል፡ ኣብ ልዕሊአን ንዝተዋደደ መፈንጠራን፡ ትምክሕትን ምፍርራህን ኃያላት፡ ተንኮል ዲያብሎስን ውዲት ገበርቲ እከይን ብመንፈሳዊ ተጋድሎ እናሰገራ፡ ዘመናትን ወለዶታትን ኣሕሊፈን ኣብዚ ዘሎናዮ ዘመን’ዚ በጺሐን ኣለዋ።