ኣቡነ ኤዎስጣቴዎስን አቡነ ፊልጶስን፤ ነዚ ዘመን ዝኸውን ገድላዊ ትምህርቶም(፫ይ ክፋል)

5.0 አቡነ ፊልጶስን ተጋድሎኦምን 

5.1 ደምበ ደገፍቲ 

ልክዕ ከምቲ ኣብ ዘመን አቡነ ኤዎስጣቴዎስ ዝነበረ ኣገባብ፤ ተመሊሱ ኣብ አቡነ ፊልጶስ ክድግም እንርእዮ ናይ ኃይሊን ደገፍን ኣሰላልፋ ነበረ። እዚ ኸኣ እቲ ጕዳይ ክርክር ኣብ ግብጺ ተበጺሒሉ ሓቁ ይቀላዕ ደኣ እምበር ከምቲ ኣቡነ ኤዎስጣቴዎስ ዝተጋደሉሉ፤ ኣብ ቤተ ክርስቲያን ሓበሻ መዕለቢ ስለዘይተገብረሉ፤ ኣቡነ ፊልጶስን ገዳሞምን ንደቂ ኣቡነ ኤዎስጣቴዎስን ገዳማቶምን ከም ማእከልን ወኪልን ኮይኑ ኣብ ዝተረኽበሉ ዘመን ዳግማይ ከምዝተለዓለ ክንርዳእ ንኽእል። እቶም ተዋሳእቱ ተቐያይሮም እምበር፤ ዝውክልዎም ኣካላትን እቲ ዛዕባን ኣገባብ ክርክርን ተመሳሳልነት ነበሮ። 

በዚ መሠረት’ዚ ከኣ ድኅሪ ኣስታት ፍርቂ ክፍለ ዘመን እቲ ጉዳይ ዳግማይ ምስ ተለዓለ፤ ኣቡነ ፊልጶስ ካብ ገዳሞም ተጸዊዖም ኣብ መጋብእያ ንጉሥ ቀረቡ። ብተመሳሳሊ ንጉሥ ዳዊት፤ ምስቶም ኣብቲ ዘመን ግብጻዊ ጳጳስ ሓበሻ ዝነበሩ አቡነ በርተሎሜዎስን፤ ኣማኸርቲ ንጉሥ ዝኾኑ ካህናተ ደብተራን ካብ ቤተ ተክለሃይማኖት ዝኾኑ ተሰማዕነት ዝነበሮም ገዳማት ኢትዮጵያን፤ ዓቃቤ ሰዓት ዝብሃሉ ዝፍርሁ መራሔ ደሴት ገዳም እስጢፋኖስ ኮይኖም እዮም ክድህልዎምን ከፈራርህዎምን ፈቲኖም። ብተወሳኺ’ውን ካብቶም ደቂ ኣቡነ ኤዎስጣቴዎስ ዝኾኑ አቡነ ማትያስ ዘዓዲ ቀ፤ ድኅሪ ኣቡነ ኤዎስጣቴዎስ ትምህርቲ ኣቦኦም ገዲፎም፤ ቀዳሚት ሰንበት ማዕረ ሰንበተ ክርስቲያን ክትኽበር ኣይግባእን እዩ እናበሉ ኣንጻር ኣቡነ ፊልጶስ ዝገጠሙሉ እዋን እዩ ነይሩ። አቡነ ፊልጶስ’ውን ከም ኣቦኦም አቡነ ኤዎስጣቴዎስ፤ ብብዝኂ ደጋፊን ኃይሊ ሥልጣንን ናይቶም ዝጻብእዎም ኣካላት ድምብርጽ ኣይበሎምን። ልዕሊ ኵሉ ዝኾነ ኣምላከ ቅዱሳን ምስ ሓቂ ከምዝኾነ ስለዝኣመኑ፤ ነቲ ነገር በይኖም ምስቶም እሙናት ሰዓብቶም ገጠምዎን መከትዎን። 

ኣቡነ ኤዎስጣቴዎስን አቡነ ፊልጶስን፤ ነዚ ዘመን ዝኸውን ገድላዊ ትምህርቶም(፪ይ ክፋል)

4. አቡነ ኤዎስጣቴዎስን ተጋድሎኦምን

4.1 ደምበ ደገፍቲ

ኣብዚ ጋእዝ’ዚ ብሓደ ወገን አቡነ ኤዎስጣቴዎስ በይኖም ክቖሙ ከለዉ፤ ብኣንጻሮም ማለት ምፍራስ ኣኽብሮት ቀዳሚት ሰንበት ዝድግፉ ብግብጻዊ ጳጳስ ዝምርሑ ንጉሥን፤ ካብ ደቂ ተክለሃይማኖት ዝኾኑ ገዳማት፤ ሊቃውንተ ኢትዮጵያን ደብተራ ካህናት ድማ በቲ ካልእ ወገን ተሰሊፎም ነበሩ። መሳፍንትን መኳንንት ድማ ምስቲ ንጉሥ ብሓንሳብ ሠሚሮም ነበሩ።

እዚ ጕዳይ’ዚ ሃይማኖታዊ ይኹን እምበር፤ ምስቲ ኣብቲ ዘመን ዝነበረ ዝተሓናፈጸ ኣካይዳ ቤተ መንግሥትን ቤተ ክህነትን፤ እቲ ኣብቲ ዘመን ዝነበረ ንጉሥ ዓምደጽዮን ተጸንቢርዎን ነበረ። እቲ ንጉሥ ድማ ንምኽሪ እቶም ግብጻዊ ጳጳስን፤ ውሑዳት ካህናተ ደብተራን ሰሚዑ ኣንጻር ክብሪ ቀዳሚት ሰንበት ውሳኔኡ ክህብ ተደፋፈዐ። አቡነ ኤዎስጣቴዎስ ግና ሕጂ’ውን ሥልጣን ምድራዊ ንጉሥ ተጐዝጒዙ ንዝመጸ ውሳነ ፈሪሆም ኣይተቐበልዎን፤ እኳ ደኣ ኣብ ትምህርቲ ቅዱሳት መጻሕፍቲ ጸኒዖም ብትሪ ነጸግዎ። ጸግኦም ድማ ኣምላኾምን ኣብ ቅዱሳት መጻሕፍቲ ዘሎ ቃላቱን ጥራይ ነበረ። ምብዛኅ ናይቶም ዝጻብእዎም ዘለዉ ኣካላትን፤ መንፈሳዊ ይኹን ሥጋዊ ሥልጣኖምን ንኣቡነ ኤዎስጣቴዎስ ድሂሉ ካብቲ ቅዱሳት መጻሕፍቲ ዝምስክርዎ ሓቀኛ ትምህርቲ ፈልከት ኣየበሎምን።

እወ “ዓቢ ዕዮ ገዛ ረኺብና” - ብቀዳምነት ግን ንመን?

በስመ አብ ወወልድ ወመንፈስ ቅዱስ አሐዱ አምላክ።

ኣብ ዝሓለፈ መወዳእታ ወርሒ መስከረም፤ ጋዜጠኛ ዞባ ደቡብ ኣቡበከር ዓብደልኣወል ምስ ፮ተ ብጾቱ (ሰኣልትን ጋዜጠኛታትን) ነበርቲ እቲ ከባቢ ብዝግባእ ንዝፈልጥዎ፤ ብደረጃ ሃገር ግና ዛጊት ብወግዒ ተፈሊጡ ንዘይጸንሐ ሓደ እኩብ “ሙምያት”፤ በክዓር ኣብ ዝተባህለ ልጉስን ብሑትን ስፍራ ከምዝረኸቡ ኣብ ማዕከናት ዜና ኤርትራ ኣቓሊሖሙልና ኣለዉ። ብካልእ ዜናዊ ስራሕ ኣብ ዕለት ቅዱስ ዮሐንስ ፳፻ወ፭ ዓ.ም. ኣብ ከባቢ እምባሶይራ (ሰንዓፈ) ብሥራሕ ኣብ ዝተንቀሳቐሱሉ እዋን፤ ምስ ደቂ ከባቢን ሠራዊትን ወዝቢ ብዝተለዓሉ ዝርርባት፤ ብዝረኸብዎ ጥሉል ሓበሬታ ተመሪሖም ናብዚ “ተፈሊጡ ናብ ዘይጸንሐ” ጥንታዊ ስፍራ ምብጽሖም ምስ ምሉእ ተሓጓስ ኣበሲሮምና እዮም። እምበኣር ነዞም ሞያዊ ግዴትኦም ጥራይ ዘይኮነስ ሃገራዊ ፍቕሮም’ውን ደሪኽዎም ብተገዳስነት ነቲ ዝሰምዕዎ ርጡብ ሓበሬታ፤ ናብቲ ግሁድ ዓለም ከቓልሕዎ ንዘርኣይዎ ሞያዊ ሥራሕ ዘሎና ናእዳን ሞገስን ከነቕርበሎም ንፈቱ።

እምበኣር ጋዜጠኛ አቡበከር፤ ብዕለት 26 መስከረም 2012 ኣብ ጋዜጣ ሓዳስ ኤርትራ ብዛዕባ’ዚ ጕዳይ ኣብ ዝዘርግሖ ተወሳኺ መልእኽቱ “ዓቢ ዕዮ ገዛ ረኺብና” ብዝብል ርእሲ ካብ ዘውጽኦ ጽሑፍ፤ ንውሑድ ነጥብታት መበገሲ ብምግባር፤ ዋላ ቍሩብ እኳ ካብ ምጥቓሱ ንሳቶም እንተተሓረሙ’ውን፤ እዚ ዓቢ ዕዮ ገዛ ብቀንዱ ንቤተ ክርስቲያን ከም ዝምልከት ስለእንኣምን፤ ብተመሳሳሊ ኣርእስቲን ፍረ ሓሳብን፤ ንሕናውን ብቀጻሊ ክንዛረበሉ ንዝጸናሕና ጕዳያት ሓቅነቱ ዘረጋግጸ ተርእዮ’ውን ስለዝኾነ፤ ገለ ክስትውዓለሎም ንዝግብኦም ሓሳባት  እወ “ዓቢ ዕዮ ገዛ ረኺብና” ኢና - ብቀዳምነት ግን ንመን? ብዝብል ርእሲ መልስና ከነውፊ ብምባል ነዚ ሓጺር ጽሑፍ’ዚ ኣቕሪብና ኣሎና። ሰናይ ንባብ፦

ኣቡነ ኤዎስጣቴዎስን አቡነ ፊልጶስን፤ ነዚ ዘመን ዝኸውን ገድላዊ ትምህርቶም(፩ይ ክፋል)

በስመ አብ ወወልድ ወመንፈስ ቅዱስ አሐዱ አምላክ አሜን።

1.0 ግብጻውያንን ንሕናን

ከምዝፍለጥ፤ ሎሚ ውሑዳት ዘይኮኑ ብፍላይ መንእሰያት ደቂ ቤተ ክርስቲያን፤ ብዝተፈላለየ መገዲ ኣብ ልዕሊኦም ብዝዘንብ ዘሎ ድርብ ዝዕላምኡ ጐስጓስ መናፍቓን እናተሰናበዱን ግዳይ ጥርጥር እናኾኑን፤ ቤተ ክርስቲያን ሃገሮም ንዘለዋ ጥንታዊ ትምህርቲ ከቆናጽቡን፤ ኣብ ትምህርተ ሃይማኖትን፤ ሥርዓተ ቤተ ክርስቲያንን ንዘለዎም እምነት ከህጽጹን ይስምዑን ይረኣዩን እዮም። “ንሕና ናይ ግብጺ ኢና እንኽተል” ብዝብል ፈሊጥ ድማ፤ ትምህርትን ገድልን ኣቦታቶም ከምቲ ዝግባእ ከይፈለጥዎን ከይመርመርዎን ከለዉ ካብ ማዕዲ መናፍቓን ብዝቐርብሎም ዘለዉ ናይ መደናገሪ ውሑዳት ነጥብታት ጥራይ ተመርኲሶም፤ ትምህርቲ ኣቦታቶምን ወለዶምን ኣትሒቶም ክርእዩን፤ ከስተናዕቕዎን ይስምዑ እዮም። እቲ ብስም “ትምህርቲ ግብጺ” ዝጉስጉስ ኣካል፤ ጸኒሕን ሓቀኛ መንነቱን ፍሒርዎ ዘሎ ጕድጓድን ከይረኣዩ ድማ፤ ሰተት ኢሎም ክቕበልዎን፤ ልቦም ከፊቶም ከዐንግድዎን ይረኣዩ እዮም። ብመጋረጃ “ግብጺ” ዝተኸወለ ካልእ ዕላማ ከምዘሎን፤ ሓንሳብ ብስም ግብጺ ልቢ ምስ ሸፈተን ካብ እምነት ኣቦታቱ ምስ ተመንቈሰን ግና፤ ናብ ከመይ ዓይነት ደልሃመት በብቝሩብ ንምእታዉ መደባት ይትግበር ከምዘሎ፤ ቀስ እናበለ ዝገሃድ ዘሎ ሓቂ እዩ። ሓንሳብ ብስም አቡነ እንጦንዮስ እናተጐልበበ ዝጀመረ ክውል ሽፍትነት፤ ምስ ጕዳይ እዞም ክቡር ኣቦ ብዘይተሓሓዝ ኣጀንዳ ካልእ ኑፋቄያዌ ዕላማን ትምህርትን ይስዕቦ ምህላዉ ኣብ ቅድሜና ከም ፀሓይ ቀትሪ ተወሊዑ ዘሎ ሓቂ እዩ።

“ፍስሓ” እቲ ዘይበኵር ነጋዳይ

በስመ አብ ወወልድ ወመንፈስ ቅዱስ አሐዱ አምላክ። 

ነዚ ኣርእስቲ ዝረኣየ ሰብ፤ ብዛዕባ ፍስሓ ዝብሃል ሰብ ንዛረብ ዘለና ይመስሎ ይኸውን። እቲ ሓቂ ግና ካብቲ ግምት መብዛኅትና ርሑቕ ከምዝኸውን ኣይንጠራጠርን። ከመይሲ እዚ ዘገርም ድንቒ ተርእዮ’ዚ፤ ጥንታውያን ገዳማት ሃገርና ኣብ ዝኾነ እሞ ዓመት መጸ ክብረ በዓሉ ኣብ ዕለት ፴ መስከረም ኣብ ዝኽበር ኣብ ገዳም ኣቡነ አብሳዲ ዝረአ ናይ ሓደ ፍልይ ዝበለ እንሰሳ ንግደት ናብዚ ገዳም እዩ። እንታይ ዓይነት እንስሳ ኢልና ኣብ እንሓስበሉ፤ ኣየናይ እንሰሳ ዘቤት ወይ ኣራዊት ዘገዳም ኢልና ኣእምሮና ምናልባሽ ሰሚዕናዮ ካብ ዝጸንሑ ታሪኻት ሃሰው ይብል ይኸውን። 

እዚ ሓቐኛን ዘደንቕን ታሪኽ ግና ነጀው እዩ። እምበኣር ንዞረቦ ዘሎና፤ ብዛዕባ ካብቶም ዓሌት ደቀቕቲ ነፈርቲ፤ መጠኑ ክንዲ ንእሽቶይ ትንኵልብ ወይውን ማእከላይ ዝዓቐኑ ሓመማ ወይውን ጽንጽያ ፈረስ፤ ፬ተ ዝጅሩ፤ ከፊላዊ ጭላቝ ዝቕርጹ፤ እቶም ገዳም “ፍስሓ” ኢሎም ስም ብዛዕባ ዘውጽኡሉ ሓደ ከደራይ ዝሕብሩ ዘይናኸስ ደቂቕ ሓሸራ እዩ። እዚ ፍጡር’ዚ ዓመት መጸ፤ ከም ሓደ ትጉህ ነጋዳይ ሰብ ኣብ ዋዜማ ናይቲ ክብረ በዓል ናብቲ ገዳም ደበኽ ይብል። ኣብ ኵሉ ኣባይቲን ንብረትን ናይቲ ገዳም ብብዝኂ ወረር ወረር እናበለ ብፍላይ ኣጋይሽ ኣብ ዘዕረፉሉ ስፍራታትን ምርፋቅን ይርከብ። ንጋሻ ሰከፍከፍ ምባል እንተዘይኮይኑ፤ ነቶም ብቐጻሊ ነዚ ገዳም ዝፍልጡን፤ ነቶም ነበርቲ ገዳምን ከባቢ ዓድታትን ግና ከም ልሙድ “ነጋዳይ” ስለዝፍለጥ፤ ኪድ ዝብሎን ኢዱ ወስ ዘብለሉን የልቦን። ንሱ’ውን ከም ልቡ ካብ ሓደ ናብ ካልእ ንብረት፤ ካብ ጠፈረ ቤት ናብ ምድሪ ቤት፤ ካብ ሓደ ናብቲ ካልእ እናበለ ከም ልቡ ይዕንድርን “መምጽኢኡ” ይገብርን፤ ካብቲ በረኸት ክሳተፍ ድማ ይረአን። 

“ዘይቅላዕ ክዱን፤ ዘይፍለጥ ድማ ስዉር የልቦን” ማቴ ፲፥፳፮ (ካልኣይ ክፋል)

ምስክርነት ስዊዘርላንድ 

ከምቲ ኵልና ክንከታተሎ ዝቐነና ኣብ መወዳእታ ናይ ዝሓለፈ ወርሒ ነሓሰ (ባሕቲ መስከረም 2012) ቅንኢ ሃይማኖት ብዘንደዶም ኣብ ኣውሮጳ ብዝርከቡ ደቂ ቤተ ክርስቲያን ኣብ ስዊዘርላንድ ዝተጋብአ ጉባኤ፤ ፍልማዊ መርኣያን ሓድነታዊ ዕዮን ምቅላዕ ናይዞም ኣጽራር ሃይማኖት ዝኾኑ ጉጅለታት እዩ። እዚ ጉባኤ’ዚ ከም ፈላሚ ጉባኤ ምስቲ ዝነበሮ ምምሕዳራዊ ሕጽረታትን ድኽመታትንን፤ እቲ ተበግሶን ምድላዋቱን ሓደ ዝላ ንቕድሚት ምዃኑ ድማ ግሁድ ነገር እዩ። ንኵሉ ክጻወደሉ ዝቐነየ መፈንጠራታት ብኃይሊ ኣምላኽ ፈንጢሱ፤ ምክያዱ ድማ ከም ዓቢ ዓወት ክረአ ዝግብኦ እዩ። ንዅሎም ኣካይድትን ኣወሃሃድቲ ናይዚ መደብን ድማ ዓቢ ትምህርቲ ኣስኒቑ ከምዝሓለፈ ዘይከሓድ ሓቂ እዩ።

ብኣንጻሩ ድማ ነቶም ኑፍቄ ዝትልሞም ሓድነት ደቂ ቤተ ክርስቲያን ዘይደልዩ፤ መንነቶም ዝቓልዓሉ፤ መለበሚ መልእኽትታትን መልስታትን ዝፍነወሉ ጉባኤ ከይካየድ ብድሮ ይኹን ኣብ ዕለት ናይቲ ጉባኤ ዝገበርዎ ፈንጠርጠር መንነቶም ኣጕሊሑ ዘርኣየን፤ ክጽይቑ እምበር ነቲ ሓቂ ብትብዓት እኳ ክሰምዑን ክምክቱን ከምዘይክእሉ ዝተረጋገጸሉ ነይሩ ክብሃል ይከኣል። ኣብ ዘይተዓደሙሉ ጉባኤ ተረኺቦም፤ ኽሳብ እቲ ጉባኤ ዝውዳእ ክዕገሱ እሞ ክሓቱ ንዝተዋህቦም ዕድል እኳ ክጽመሙ ዘይምኽኣሎም፤ ብስምዒት እምበር ብርድኢት ዘይከዱ ነንበይኑ ኣጀንዳ ዘለዎም ባእታታት ምዃኖም ዘቃልዕ እዩ።

እዚ ናይ ሓድነት መንፈሳዊ ጉባኤ ገለ ውሑድ ሕጽረታት እኳ እንተነበሮ፤ ብዝኾነ መንጽር ናይ ቤተ ክርስቲያን ጉባኤ ምዃኑ ዘይከሓድን፤ ዓይነት ተሳተፍቱን ትሕዝቶ መደባቱን ድማ ኣርጊጹ ዝምስክረሉ እሙን ነገር እዩ። ይኹን እምበር፤ ብኣንጻርነት ናይዚ ጉባኤ ብሓደ ወገን ዝቖሙ ኣካላት ከካይድዎ ብዝጸንሑ ናይ ምጽላምን ምስይጣንን ዘመተ፤ ገለ ዓለማውያን ሰባት ኣብ ምድንጋር ከምዝበጽሑ ኣብቲ ጉባኤ ክቓወሙ ዝተረኽቡ ሰባት ከም ምስክር ክጥቐሱ ዝከኣል እዩ።

“ዘይቅላዕ ክዱን፤ ዘይፍለጥ ድማ ስዉር የልቦን” ማቴ ፲፥፳፮ (ቀዳማይ ክፋል)

በስመ አብ ወወልድ መንፈስ ቅዱስ አሐዱ አምላክ።

ኣብ ምሉእ ዓለም እትርከብ ቅድስት ቤተ ክርስቲያን ሃገርና ኣብ ምንታይ ደረጃን፤ ኵነታት ምፍልላይን ትርከብ ከምዘላ ካብ ዝኾነ ምእመንን ኣገልጋሊን ዝተሠወረ ኣይኮነን። ጠንቁን ምዕባሌታቱን ብዘየገድስ፤ ካብዚ ዕግርግርን ነውጽን ዝኸስብ ኣካል እንተዘይኮይኑ፤ ብዛዕባ’ዚ ኣብ ቤተ ክርስቲያንና ዘንጸላሉ ዘሎ ሓደገኛ ኵነታት ግና ዘይሓዝን ፈታዊ ቤተ ክርስቲያን ኣሎ ክብሃል ኣይከኣልን። ኮይኑ ድማ ስለቲ ዘሎ ርኡይ ጸገማት ምዝርራብ ንመፍትሒኡ ሓጋዚ እኳ እንተኾነ፤ ልዕሊ ኵሉ ግና ካብ ላዕለዋይ ኣካል ቤተ ክርስቲያን ዝኾነ ቅዱስ ሲኖዶስ ክሳዕ እቶም በብደረጅኡ ዘለዉ ብቀጥታ ዝምልከቶም ታሕተዎት መሓውራት ቤተ ክርስቲያን፤ ከምቲ ዝግባእ ይዓዩን ንመፍትሒታት ዝዓለመ ተበግሶ ክወስዱ ይረኣዩ ብዘይምህላዎም፤ እቲ ዝኸፈአ ኣካል ናይቲ ሽግር ይኸውን ከምዘሎ ዝሰሓት ኣይኮነን። ኣብ ጉዕዞ ክርስትና፤ ዘይትፈተን ቤተ ክርስቲያን ክትህሉ ኣይትኽእልን እያ። ስለዚ ድማ ንታሪኽን ህልዊ ኵነታትን ነፍስ ወከፍ ኣኃት ተዋሕዶ ኣብያተ ክርስቲያናት ክንርኢ ከሎና፤ ይብዛኅ ይውሓድ ነናተን ዝተፈላለየ ዓይነትን መጠንን ዘለዎ ፈተና ክገጥመን ጸኒሑን ኣሎን። ናትና ግና ዝተፈልየ ጥራይ ዘይኮነስ ፍሉይ’ውን እዩ። ከመይ እንተበልና ቃንዛ ፈተናና ኣንፈት ዘይብሉ እዩ።

ስለ ኣኃት ኣብያተ ክርስቲያናት ተዋሕዶ ጸሎት ይግባእ።

በስመ አብ ወወልድ ወመንፈስ ቅዱስ አሐዱ አምላክ። 

ርእሰን ብርእሰን ዝመኃደራ፤ ነናተን ፓትርያርክ ዘለዎን ኣኃት ኦሪየንታል ኣብያተ ክርስቲያናት (ተዋሕዶ) ፮ተ እየን። ንሳተን ድማ ኣብያተ ክርስቲያናት ኤርትራ፤ ኢትዮጵያ፤ ግብጺ፤ ሶርያ፤ ኣርመን፤ ህንዲ ምዃነን ድማ ይፍለጥ። እዚአን ጥንታውያን ኣብያተ ክርስቲያናት ድማ ብዶግማዊ ትምህርተን ዝዛመዳን፤ ብሥርዓተ ቤተ ክርስቲያን ዝመሳሰላን፤ ንጉባኤ ኬልቄዶን ብምቕዋምን ብምንጻግን ከምኡ ድማ ወልድ ዋሕድ ብምባለን ሥሙራትን ብምሥጢራት ቤተ ክርስቲያን ሓድነታዊ ኣካይዳ ዘለዎን እየን። ዝምድናን ስድራ ቤታዊ ኣካይዳ እዘን ኣብያተ ክርስቲያናትን፤ ናይ ምትሕግጋዝን ምትሕብባርን ተበግሶአን ከምቲ ዝድለ እኳ እንተዘይኮነ፤ ኣብ ዓበይቲ ጕዳያት ዘለዎም ሓባራዊ ተበግሶን ጽልዋን ግና ብቐሊሉ ዝረአ ኣይኮናን። እዘን ኣብያተ ክርስቲያናት፤ ነቲ ሓዋርያዊ ትምህርቲ ኣጥቢቐን ብምሓዘንን ብምስዓበንን፤ እተን ካልኦት ብዝነበረን ኃይሊ ሥጋን ጸግዒ ዓለምን ዓቢለለን ክደፍንዖ ንዝፈተና ሓቂ ብምቕልሐንን፤ ንምድኻመንን ንምብትታነን ዝዓለመ ግዳይ ዝተፈላለየ መሠሪ ተንኮላትን፤ ውዲታት ዓለማዊ ጸግዒ ዘለዎም እምነታት ከምዝነበራን ከምዘለዋን ታሪኽ ዝዛረበሉ እዩ። ኣብ ነፍስ ወከፍ ቤተ ክርስቲያን ናይዘን ሃገራት፤ ኣብ ውሽጠን መናፍቃዊ ትምህርቲ ንምዝራእን፤ ብስም “ተሃድሶኣዊ” ምንቅስቓስ ጥንታዊነተን ንምብራዝን፤ ጐጃጂልካ ንምድኻመንን ንምሕቓቐን ዝተገብረ ኵሉ መደያዊ ምትእትታው ታሪኽ ዝምስክሮ ምዝጉብ ሓቂ እዩ። 

ማርያም ኣሥመረይቲ (፫ይ ክፋል)

ታሪኽ ጥንታዊት ቤተ ክርስቲያን ቅድስት ማርያም 

እምበኣር እዛ ሎሚ ኣሥመራ ተደኵናትሉ ዘላ ከባቢ ዝነብር ሕዝቢ ኣምልኮቱ ካብ ጥንቲ ካብ ብሉይ ኣትሒዙ ይፍጽም ከምዝነበረ እዩ ዝንገር። ብፍላይ ከኣ ነበርቲ እቲ ኸባቢ ይጥቀሙላን ኣምልኾቶም ይፍጽሙላን ዝነበረት ቤተ ጸሎት ኣብ ኣስታት 900 ዓመት ቅድሚ ልደተ ክርስቶስ ኣብዚ ከባቢ ብዝሰፈሩ ነገደ እስራኤል ዝተሓንጸት ምንባሩ ትውፊታዊ ናይ ቃል መረዳእታ ዘረጋግጾ እዩ። ኣብ ታሪኽ ከምዝፍለጥ በኵሪ ወዲ ንጉሥ ሰሎሞን ንዝኾነ ቀዳማዊ እብነ ምልክ (ምኒልክ) ኣሰንዮም ዝመጹ፤ ካብ ኵሎም ነገደ እስራኤል ዝተዋጽኡ እስራኤላውያን፤ ገለ ካብኣቶም’ውን ካህናተ ኦሪት ምስ መጻሕፍተ ብሉያቶም ከምዝነበሩ ይጥቐስ። እታ ዝሓነጽዋ ቤተ ጸሎት ከኣ ከም ልምዲ እስራኤላውያን ቤተ ጸሎት ወይውን ምኵራብ ኮይና ተገልግሎም ነበረት። ኣብኡ ከኣ መሥዋዕተ ኦሪት የዕርጉ ምንባሮም ይጥቐስ። ታቦተ ጽዮን’ውን ቅድሚ ናብ ኣክሱም ምምራሓ ምስቶም ዘሰነይዋ ኣብዚ ከባቢ ብኽብሪ ኣዕሪፋ ከምዝነበረትን፤ ንዝተወሰነ እዋን ከምዝቀነየትን ነቲ ቦታ’ውን ባሪኻቶ ምንባራ ብትውፊት ይጠቐስ እዩ። እቲ ኦሪታዊ እምነት፤ ናብ ሓዲሳዊ እምነት ክርስትና ምስ ሰገረ ከኣ እቶም ፬ተ ዓድታት ብስም ታቦተ ጽዮን ቅድስት ማርያም ኣባሪኾም፤ ቤተ ክርስቲያን ብሳዕሪ ሃዲሞም ኣህነጹ። እዚ ስለዝኾነ ድማ ካብ ጥንቲ ኣትሒዙ፤ ቤተ ክርስቲያን ደብረ ጽዮን ቅድስት ማርያም ምስ ኣክሱም ጽዮን ካብ ስያመን ክብረ በዓልን ኣትሒዙ ካልእ መንፈሳዊ ምትእስሳራት ዘጣቕልል ጥቡቕ ታሪኻዊ ዝምድና ከምዝጸንሓ ይፍለጥ። ዳሕራይ እዋን እቶም ኣርባዕተ ዓድታት ሓደ ኮይኖም ምስ ሓበሩ ኣብ’ቲ ታቦቶም “ዝታቦት ዘአርባዕተ አሥመራ ምስለ አህጉራ” ኢሎም ኣጸሓፉ። በዚ ከኣ ኣብ ከባቢ ኣርባዕተ ዓድታት ዝነበራ ዓድታት ከይተረፈ በዚኣ ቤተ ክርስቲያን እዚኣ ይግልገላ ነይረን።