ቅዱስ ጊዮርጊስ

በስመ አብ ወወልድ ወመንፈስ ቅዱስ አሐዱ አምላክ አሜን። 

ካልእ በደል ከይተረኽቦም፡ ሓቀይናን እሙናትን መሰኻኽር ወንጌል ብምዃኖም ጥራይ መሪር ግፍዒን ኣደራዕን ኣብ ልዕሊኦም ካብ ዝተፈጸመሎምን፡ ስለ ወንጌልን ሓቀኛ ኣምልኾተ እግዚአብሔርን ዓቢይ ገድሊ ካብ ዝፈጸሙን ብቃልን ግብርን ብርሃን ኮይኖም ካብ ዝሓለፉ ኣዕናቝ ቤተ ክርስቲያን ሓደ ሊቀ ሰማእታት ቅዱስ ጊዮርጊስ እዩ። ፳፫ ሚያዚያ ድማ ገድሉ ፈጺሙ፤ አክሊላተ ብርሃንን ቃል ኪዳንን ካብ እግዚአብሔር ተቐቢሉ ገና ብንእስነቱ ብሰማእትነት ዝዓረፈሉ ዕለት ስለዝኾነ በረኸቱ ክንሳተፍ ብምባል ኣሕጽር ኣቢልና ታሪኽ ገድሉ ክንድህስስ ኢና። 

ትውልዲ ቅዱስ ጊዮርጊስ 

ኣቦ ቅዱስ ጊዮርጊስ ዘሮንቶስ (ኣንስጣስዮስ) ኣዲኡ ድማ ቴዎብስታ ይበሃሉ። ዓዲ ኣቡኡ ቀጰዶቅይ እንዳ ኣዲኡ ኸኣ ልዳ ነበረ። ኣቡኡ ዘሮንቶስ ብፍቓድ እግዚአብሔር ካብ ቀጰዶቅያ ናብ ልዳ ከይዱ ክቕመጥ ምስ ጀመረ፡ ድኅሪ ዓመታት ምስ ቴዎብስታ ተመርዕዩ ንቅዱስ ጊዮርጊስ ወለደ። ኣቦን ኣደን ቅዱስ ጊዮርጊስ ብሃይማኖቶም ምስጉናት፡ ብሕገ እግዚአብሔር ተወሲኖም ዝነብሩ፤ ብናብርኦምን ጽግዋትን ሃብቲ ዝነበሮም ምንባሮም ታሪኽ ሕይወቶም የረድእ። እዚኦም ንእግዚአብሔር ዘፍቅሩ፤ ለጋሳት ስድራ ቅዱስ ጊዮርጊስ ዝኣመሰለ ውላድ እግዚአብሔር ስለዝሃቦም ባህ ኢልዎም ክነብሩ ከለዉ ዘሮንቶስ ናይታ ዝቕመጠላ ግዝኣት (ኣውራጃ) ገዛኢ ኮይኑ ተሾመ። እታ ናይ ኣቡኡ ግዝኣት ድማ ክርስትና ሃይማኖት ብሕግን ሥርዓት ዝካየደላ ትንበር ደኣ እምበር እቶም ላዕለዎት ነገሥትታት ግና ኣብ ኣምልኾ ጣዖት ዝመላለሱሉ ዘመን ነበረ። 

ቀዳማይ ሰሙን ትንሣኤ

ካብ ትንሣኤ ክርስቶስ ክሳብ ዳግማይ ትንሳኤ

ስያመ መዓልትታት ቀዳማይ ሰሙን

ትንሣኤ ካብቶም ዓበይቲ በዓላት ጐይታ ኮይኑ፡ ካብ ዝኾነ ካልኦት በዓላት ጐይታ ምስቲ ዘለዎ ዓቢ ትርጉም ልዕሊ ካልኦት በዓላት ጸብለል ኢሉ ዝኽበርን ዝረአን እዩ። ከመይሲ ትንሣኤ ጐይታ ንሱ ንሞት ስዒሩ በዅር ትንሣኤ ኮይኑ ንዓና ካብ ኃሳርን ውርደትን ናብ ክብሪ፡ ካብ ባርነት ናብ ዘለዓለማዊ ናጽነት፡ ካብ ኃጢኣት ናብ ጽድቂ፡ ካብ ጸልማት ናብ ብርሃን፡ ካብ ሞት ናብ ሕይወት፡ ካብ ብሉይ ናብ ሓዲስ ሕይወት፡ ካብ መርገም ናብ በረኸት፡ ካብ ርደተ ሲኦል ናብ ገነት ወዘተ ዘሰጋገረሉ ስለዝኾነ እዩ። ትንሣኤ ጐይታ እንተዘይህሉ እምነትና’ውን ከንቱ ምኾነ!

ኣምላኽናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ ምእንታና ንዝፈጸሞ ኵሉ ብዓቢዩ ሞቱን ትንሣኤኡን እናዘከርና ወትሩ ኣብ መገዲ ንሱ ዝገደፈልና ቃልን ትእዛዝን ጸኒዕና ክንነብር ከኣ ኣሎና። ምኽንያቱ ደቂ ሰባት ሞይትና በስቢስና እንተርፍ ዘይኮናስ ንሕናውን ኵልና ኣብ ቅድሚ ኣምላኽ ደው እንብለሉ ትንሣኤ ዘጉባኤ ከምዘሎና’ውን ምስትውዓል የድልየና እዩ። እግዚአብሔር ዘዳለወልና ክብርን መንግሥትን ድማ ኣብ ቕድሜና ስለዘሎ፤ ኣብታ ወሳኒትን ናይ መወዳእታ ናይ ፍርዲ ሰዓት ድማ ኣብ ቅድሚኡ ከይንሓፍር፡ ኣብዚ ምድሪ እግዚአብሔር ኣብ ዝሃበና መዋዕል ትንሣኤ ኅሊና (ተዘክሮተ እግዚአብሔር) ከምኡ’ውን ትንሣኤ ልቦና ክህልወና ይግባእ። እዚ ድማ ከምቲ ጐይታ “ሰብ ብእንጌራ ጥራይ ኣይነብርን፤ ብቃለ እግዚአብሔር እምበር” ዝበሎ ወትሩ ቃለ እግዚአብሔር እናተመገብና ብንስሓ እናተሓጸብና ሰናይ ፍረ ምግባር እናሰራሕና ንፍኖተ ኣምላኽና ስንቂ ቋጺርና እንጽበየሉ እዩ። ትንሣኤ ጐይታ ደጊም ኣብዚ ምድሪ እግዚአብሔር ዝኣዘዞን ዝሠምሮን ሓድሽ ሕይወት ክህልወና ዘለቡ እዩ። ከምዚ ዓይነት ሕይወት ኣብዚ ምድሪ ክህልወና ክኢሉ ድማ ኣብታ ዳኅረወይቲ ትንሣኤ ድማ ብምሕረቱ ካብ ፀሓይ ሸውዓተ ዕጽፊ ደሚቕና ብኽብሪ ክንቀውም ኢና፤ ኣይኮነን ግና ካብ ኳኽ ሸውዓተ ዕጽፊ ጸሊምና ብዘይምለስ ጣዕሳ ክንሓዝንን ሕሰረትናውን ዝኸፈአን ዘለዓለማዊን ክኸውን እዩ።

ድኅሪ ትንሣኤ ክርስቶስ

ጐይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ ድኅሪ ትንሣኤኡ ንመን ተራእየ? 

ጐይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ ካብ ሙታን ተፈልዩ ድኅሪ ምትንሥኡ ንብዙኃን ሰባት ሓንሳብ ብውልቂ ሓንሳብ ድማ ብጥርኑፍ ንዝነበሩ ሰባት ኣብ ዝተፈላለየ ቦታ ከምዝተራእየ ቅዱስ መጽሓፍ የረድኣና እዩ። ኣብ ዝተገልጸሉ’ውን ምሥጢር ዝገለጸሉን ትምህርቲ ዝሃበሉ ጊዜ’ውን ኣሎ። እኳ ደኣ ካብ መጽሓፈ ሓዲሳት ሓደ ዝኾነ መጽሓፈ ኪዳን ንሓዋርያት ዝመሃረሉ ጊዜ ድኅሪ ትንሣኤ ቅድሚ ዕርገቱ እናተገልጸ ምዃኑ እሙን ነገር እዩ። “ድሕሪ ስቅያቱ ኣርብዓ መዓልቲ እናተራእዮምን ብዛዕባ መንግስቲ ኣምላኽ ከኣ እናነገሮምን ብብዙሕ መፈለጥታ ሕያው ምዃኑ ርእሱ ኸም ዘርኣዮምን ጽሒፈልካ ኣሎኹ።” (ግብ ሓዋ ፩፥፫) 

ትንሣኤ

በስመ አብ ወወልድ ወመንፈስ ቅዱስ አሐዱ አምላክ አሜን።

“ክርስቶስ ተንሥአ እሙታን

በዐቢይ ኃይል ወሥልጣን

አሠሮ ለሰይጣን

አግአዞ ለአዳም

ሰላም

እምይእዜሰ

ኮነ 
ፍሥሐ ወሰላም።”

ተምሳል

ቀደም ዘመን እስራኤላውያን አብ ትሕቲ ኣርዑት ግብጻውያን (ፈርኦን) ይግዝኡ አብ ዝነበሩሉ እዋን፡ እቲ ስቅያቶምን ጸበባኦምን ብሰሪ መጨነቕቶም ዘእውይዎ ኣውያትን እግዚአብሔር አምላኽ ሰምዐ'ሞ እቲ ዝኣተዎ ቃል ኪዳን ዘይርስዕ አምላኽ ነኣቦታትና አብርሃም፡ ይስሐቅ፡ ያዕቆብ ዝኣተወሎም ኪዳን ዘከረ። ስለዚ ካብ ኢድ ግብጻውያን ከድኅኖም ናብታ ጽብቕትን ርሕብትን ጸባን መዓርን እተውሕዝ (ከንኣን) ክእትዎም ፈቐደ። እግዚአብሔር ድማ ንነቢይ ሙሴን ካህን አሮንን ንእስራኤላውያን ካብ ግብጺ ከውጽእዎም አተንሥኣሎም። ነቢይ ሙሴን ካህን አሮንን አብ ቅድሚ ፈርኦን ቀሪቦም እግዚአብሔር ንሕዝቢ እስራኤል ኅደጎም ይብለካ አሎ እናበሉ ዝተፈላለየ ተኣምራት ገበሩ፡ እንተኾነ ግና ፈርኦን ልቡ ስለ ዘትረረ እስራኤላውያን ንእግዚአብሔር ከገልግሉ አይኃደጎምን።

ሰሙነ ሕማማት

በስመ አብ ወወልድ ወመንፈስ ቅዱስ አሐዱ አምላክ አሜን። 

ቀዳም

ቀዳም ሥዑር፦ በዚኣ ዕለት ጐይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ ኣብ ከርሰ መቓብር ዝወዓለላ መዓልቲ ብምዃና ምእመናን ካብ እኽለ ማይ ርሒቖም ጸይሞም ይውዕሉ። እዚ ኸኣ ኣዴና ቅድስት ድንግል ማርያምንን ቅዱሳን ሓዋርያትን ተስፍ ዝገበሩሉ ኣምላኾም ብኣይሁድ ካብ ዝተታሕዘሉ ዕለተ ሓሙስ ክሳብ ብርሃነ ትንሣኤኡ ዝርእዩ ንሞቱ ብምዝካር፡ ንትንሣኤኡ እናናፈቑ ብጾም ከምዘኅልፍዎ ትውፊት ቤተ ክርስቲያን ዘረድእና እዩ። ምእመናን’ውን ነዚ ኣብነት ወሲዶም ዝኽእሉ ካብ ዕለተ ኃሙስ ዘይኽእሉ ድማ ካብ ዕለተ ዓርቢ ኣትሒዞም ክሳብ ሰንበት ትንሣኤ ይጾሙ። በዚ መሠረት ከኣ ጐይታ ኣብ መቓብር ስለዝወዓለ ቀዳም ሰንበት ክነሳ (ሰንበት ብሕጊ ኣይጽወምን እዩ) ኣብ ዓመት ሓደ ጊዜ ስለእትጸውም “ሥዑር” ተባሂላ ትጽዋዕ። ብኻልእ ድማ ዲያብሎስ ብመስቀሉ እተሣዕረሉን ነፍሳት ካብ ሲዖል ዝተበርበሩሉን ዕለት ስለዝዝከረሉ ሥዑር ተባሂላ ትጽዋዕ።

ሰሙነ ሕማማት

በስመ አብ ወወልድ ወመንፈስ ቅዱስ አሐዱ አምላክ አሜን። 

 ዓርቢ 

ብድሮ ዓርቢ፡ ኃሙስ ምሸት ጐይታ ምስተተሓዘ ኣብ ጉባኤ ኣይሁድ ዝቐረበሉን ክሕተትን ክባጨወሉን ዝሓደሩሉ እዩ ነይሩ። ብጽባሒቱ ዓርቢ ከይወገሐ ከሎ፡ ጲላጦስ ጐይታ ካብ ገሊላ ምዃኑ ምስ ተረደአ ናብ ሄሮዶስ ልኢኽዋ ነበረ። ሄሮድስ ድማ ኣባጭዩ ከምኡ መሊሱ ናብ ጲላጦስ ሰደዶ። ጸሓፍት ፈሪሳውያን ኵሎም ካህናተ ኣይሁድ ብብዙኅ ናይ ሓሶት ምስክር እኳ እንተኸሰስዎ፡ ጲላጦስ’ውን ደጊሙ እንተመርመሮ ዝኾነ በደል ኣይረኸበሉን። እኳ ደኣ ሓጺር ዝደነቐሉን መልሲ እዩ ረኺቡ። ስለቲ ዘቕርቡሉ ክሲ ግና ከምቲ ኢሳይያስ ተተንቢዎ ዝነበረ ኣፉ ኣይከፈተን። 

ሰሙነ ሕማማት

በስመ አብ ወወልድ ወመንፈስ ቅዱስ አሐዱ አምላክ አሜን። 

ኃሙስ 

ኣብዛ ዕለት እዚኣ ጐይታ ዝፈጸሞም ዓበይቲ ነገራት ብዙኃት እዮም። ብጥቕልሉ ኣብዚኣ ዕለት እግሪ ሓዋርያቱ ብትሕትና ዝሓጸበሉ፡ ምድላው ፋሲካ ዝተገብረሉ፡ ድኅሪ ፋሲካ ድማ ሥርዓተ ቁርባን ዝተሰርዓሉ፡ ኣብ ጌተሰማኔን ካልእን ጸሎት ዝጸለየሉ፡ ይሁዳ ንጐይታ ብምስዓም ኣኅሊፉ ዝሃበሉን ጐይታ ድማ ብኢድ ኣይሁድ ዝተተሕዘሉን፡ ነዊሕ ናይ መጠቓለሊን መሰናበትን ትምህርቲ ዝሃበሉ ወዘተ እዩ። ነቲ ግብሪ ጐይታ መሠረት ብምግባር ኸኣ መምህራን ነዛ ሓሙስ ዝተፈላለዩ ስያመታትይ ሂቦማ ይርከቡ ኣለዉ። 

፲፫ ሕማማተ መስቀል

ሣልሳይ ክፋል

፱-፲፫ ኃሙሽተ ቅንዋተ መስቀል 

ጐይታናን መድኃኒናን ኢይሱስ ክርስቶስ ኣብ መልዕልተ መስቀል ንዝተሸንከረሎም ኃሙሽተ ተረርቲ ናይ ሓጺን ዓበይቲ መሳምር (ሽንካራት) ዝገልጽ እዩ። እዚኦም ሽንካራት ድማ ነናቶም ስም ዘለዎም ኮይኖም ኣዶር፡ ሳላዶር፡ ዳናት፡ ኣዴራ፡ ሮዳስ ይበሃሉ። እዚኦም ኃሙሽተ ቅንዋት ድማ እቶም ክልተ ናይ ክልተ ኣእዳዉ፡ እቲ ሓደ ናይ እግሩ፡ እቲ ሓደ ድማ ልቡ እቲ ኃምሻይ ድማ ብእንግድዓኡ ኣትዩ ብልቡ ዝወጸ እዩ። ሓደ ናይ እዚኦም ከኣ ናይ ኃሙሽተ ኣእማደ ምሥጢር ተምሳል ምዃኖም ኣቦታት የስተምህሩ። 

ቶማስ ሓዋርያ፡ ድኅሪ ትንሣኤ ፈለማ ጐይታ ንሓዋርያት ኣብ ዝተገልጸሉ ጊዜ ንሱ ኣብ ሞንጎኦም ስለዘይነበረ ጐይታ ከምዝተንሠአን ንሳቶም ከኣ ከምዝረኣይዎ ምስ ነገርዎ “ኣሰር እቲ ሽንካር ኣብ ኢዱ እንተ ዘይርኤኹ፡ ኣጻብዔይ ድማ ኣብቲ እተሸንከሮ እንተ ዘየእቶኹ፡ ኣብ ጐድኑውን ኢደይ እንተ ዘየእቶኹስ፡ ኣይኣምንን እየ” ከምዝበሎም ቅዱስ መጽሓፍ ዝነግረና ጐይታ ብሽንካር ኣእዳዉን ኣእጋሩን ጐኑን ተወጊኡ ስለዝነበረ እዩ። (ዮሓ ፳፥፳፭) 

ጐይታናን መድኃኒናን ነቲ ብሽንካረ ኃጢኣት ተትሒዙ ንዝነበረ ኣዳም ሓራ ክገብርን ክምሕሮን ድማ ንሱ ኣብ ክንዲኡ ብሽንካር ኣብ መስቀል ተሸንከረ። 

ሰሙነ ሕማማት

ካልኣይ ክፋል

ሠሉስ 

ሠሉስ መዓልቲ ጐይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ ነቲ ብዕለተ ሰኑይ ዝፈጸሞ ተግባር መሠረት ገይሮም ምኽንያት መኽሰሲ ክረኽቡ ጸሓፍት ፈሪሳውያን ንጐይታ ዝሓተትሉ እዋን እዩ ነይሩ። ሞቱ ብዝምልከት ብዝያዳ ካብ ሰኑይ ኣትሒዞም ኣጽኒዖም ክመኽሩ ጀሚሮም ስለዝነበሩ ነቲ ንዓታቶም ካብ ቤተ መቅደስ ብምስጓግ ካብ ዝፈጸሞ ተግባራት ብምብጋስ በየናይ ሥልጣን ነዚ ይገብር ከምዘሎን ካልእን ሕቶታት ሓተትዎ። ስለዚ ድማ እዛ ኣብ ሰሙነ ሕማማት እትርከበ ሠሉስ መዓልቲ መሕትት (ሕቶ) ተባሂላ’ውን ትፍለጥ እያ። ብካልእ ድማ እታ ፍረ ብዘይምሃባ ሰኑይ ዝተረግመት በለስ ሰኑይ ክትቕምስል (ክትነቅጽ) እንተጀመረት’ውን ፈጺማ ነቒጻ ዝተረኽበት ሠሉስ መዓልቲ እያ። 

ኣይሁድ ፈሪሳውያን ብትምህርቲ ጐይታ ወትሩ ቀናእቲ ብምንባሮምን ኵሉ ሰብ ድማ ይስዕቦ ኣሎ ብምባል ይሓሙ ስለዝነበሩን ኣብ ቅድሚኦም ከቢድ ዝመስሎም መስቀላዊ ሕቶታት ብምሕታት ጐይታ ምስ ገዛእቲ ዓለምን (ቄሳራታት ሹመኛታቶምን) ሕዝቡን ከባእስዎ ተንኰል ካብ ምእላም፡ ፈተነ ካብ ምፍታን ዓዲ ኣይውዕሉን ነበሩ። ኣብዚ ናይ መወዳእታ ሰሙን’ውን ፋሲካ ንምኽባር ናብ ኢየሩሳሌም ምምጽኡ ኣይተርፍን፤ ብዙኅ ሕዝቢ’ውን ብትምህርቱን ተኣምራቱን ይስዕቦን ይኣምነሉን ኣሎ፤ ንሕና ከ ንመን ሒዝና ክንተርፍ ኢና፤ ኣብ ትምህርቱ ድማ ንግብርታትና የቃልዖ ኣሎ ብምባል ኣዝዮም ተሻቒሎም ነይሮም። በዚ መሠረት ድማ ብዓቢ ኽብሪ ብህጻናትን ኣዕሩግን እንተላይ ብኣእባን ቢታንያ እናተመስገነ ናብ ቤተ መቅደስ ምእታዉን፡ ነታ መሻቐጢን መናገዲን ገይሮሞ ዝነበሩ ቤተ መቅደስ ዕዳጋታቶም ገማጢሉ ስለዝሰጐጎምን ብጭጉራፍ ገይሩ ብውርደት ስለዘባረሮምን ከምኡውን ሓቀኛ ዕላማ ቤተ መቅደስ ድማ ብምንጋር ነቲ ክፉእ ግብሮም ስለዘጋህዶን ስለወቐሶምን ሻቕሎቶም ሰማይ ዓሪጉ ነበረ። ስለዚ ከኣ እዩ ኣይሁድ ሊቃውንቲ ኻህናትን ዓበይቲ ህዝብን ነቲ ምኽሪ ሞት ክሕግዞም ዝኽእል ዝበልዎ ነገር ክሰርሑን መኽሰሲ ምኽንያት ከናድዩን ሓዲሮም ብጽባሒቱ ሠሉስ ሕቶታት ዝሓተትዎ። 

፲፫ ሕማማተ መስቀል

ካልኣይ ክፋል

 ፭. ተቀሥፎ ዝባን 

ጐይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ ዝባኑ ክሳብ ዝመላለጥን ደም ዝሰርብን በቶም ጨካናት ሰባት ብዘይርኅራኀ ከምዝተገርፈ ዘመልክት እዩ። ከምቲ ኣብ ዝቀደመ ጽሑፍ ዝገለጽናዮ፡ ብመሠረት ሕጊ ኣይሁድ ዝተገርፈ ኣይስቀልን እዩ፤ ዝስቀል ድማ ኣይግረፍን እዩ ነይሩ። ይኹን እምበር ጲላጦስ ገሪፉ ከብቅዕ “ካብ ደሙ ንጹሕ እየ” ብምባል ንኽስቀል ኣኅሊፉ ሃቦ። (ማቴ ፳፯፥፳፮ ማር ፲፭፥፲፭) 

ጐይታ ብዘይበደሉ በደል ኣዳም ጸይሩ ተገርፈ። ምኽንያቱ ደቂ ሰባት ኣብ መንጸፈ ደይን ወዲቖም ብእግሪ ኣጋንንት እናተቐጥቀጡ ብሃለንጊ ረመጽ ይግረፉ ነበረ እሞ ንሰባት ክብጆ ዝመጸ ኣምላኽ ኣብ ክንዲ ሰባት ንሱ ዝባኑ ንግርፋት ብፍቓዱ ሃበ። ሥግኡ ተወዲኡ ኣዕጽምቱ ክሳብ ዝረአን ዝቑጸረን ተተበራርዮም ገረፍዎ። እቲ ብበደሉ ክግረፍ ዝግብኦ በርባን ተፈቲሑ እቲ ንጹሐ ባህርይ ክርስቶስ ክእሰርን ክግረፍን ምርጫ ሰባት ኮነ። እቲ ንርእሱ ካብ ቤት ማሕቡስ ናጻ ከውጽእ ዘይክእል ዓዲ ዘሰከሐ በርባን ተፈቲሑ ንሰባት ካብ ሲኦል ሓራ ክገብርን ካብ ማእሰርቲ ኃጢኣት ክፈትሕን ዝመጸ ጐይታ ክእሰርን ክግረፍን ድሌት ሰባት ኮነ። እቲ ትንቢት’ውን ተፈጸመ ። (ኢሳ ፶፥፮) 

ሰሙነ ሕማማት

በስመ አብ ወወልድ ወመንፈስ ቅዱስ አሐዱ አምላክ አሜን።

ስያመን ትርጉምን

ሰሙነ ሕማማት ማለት ኣብ መወዳእታ ናይ ዓቢይ ጾም ዝርከብ ሰሙን ኮይኑ፡ ካብ ሆሣዕና ምሸት ክሳብ ቅድሚ ትንሣኤ ንዘሎ ቀዳም ለይቲ የመልክት። ብካልእ ኣበሃህላ ቅድሚ ትንሣኤ ዘሎ ሓደ ሰሙን ሰሙነ ሕማማት ተባሂሉ ይፍለጥ።

ሐመ ማለት ሓመመ ማለት እዩ። እዚ ማለ ድማ ከም ኣብ ደቂ ሰባት ብዝተፈላለየ ምኽንያት ዝኽሥት ውሽጣዊ ይኹን ግዳማዊ ሕማም ኣካላት ዘይኮነሲ ንደቂ ኣዳም ካብ ባርነት ሓራ ንምውጻእ ጐይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ ሕማምን ሞትን ዘይግብኦ ክነሱ ብፈቓዱ ንዝተቐበሎ መከራን ስቓይን ሞትን ዘመልክት እዩ። በዚ ሰሙን እዚ ምእመናን ንኵሉ ዋኒኖም ሓዲጎም ኣብ ቤተ ክርስቲያን ተረኺቦም ፍልይ ብዝበለ ኣገባብ ንውዕለት ጐይታ እናዘከሩ ስለ ሕድገት ኃጢኣቶም መዓልትን ለይትን ዝምኅጸኑሉን ዝበኽይሉን ዝሓዝኑሉን ዝሰግዱሉን ኣብ ዓመት ሓደ ጊዜ ጥራይ ፍሉይ ሥርዓት ዝፍጸመላ ሰሙን እያ። ሰሙነ ሕማማት ተባሂላ ምዝካራውን ጐይታ ስሌና ክብል ንዝተቐበሎ ጸዋተወ መከራ ጥራይ ዘይኮነስ ብሰንኪ በደል ኣዳም ካብ ኣዳም ክሳብ ልደት ጐይታ ዘለዉ ደቂ ሰባት ኣብ መንጸፈ ደይን ወዲቖም ብእግረ ኣጋንንት እናተቐጥቀጡ ፭ሺ፭፻ ዓመታት ኣብ ሲዖል ንዘሕለፍዎ ናይ ፍዳን ኵነኔን ዘመን’ውን ዘዘክር ሰሙን እዩ። ስለዚ እዩ ድማ ኣብዛ ሰሙን ዘለዋ ዕለታት ናይ ዘመነ ፍዳ ተምሳሌት ኮይነን ዝግለጻ።

፲፫ ሕማማተ መስቀል

ኣብዚ ቅዱስ ዝኾነ ሰሙነ ሕማማት ብፍሉይ ንዝክሮም ፲፫ ዝኾኑ ናይ ጐይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ ሕማማት እዮም። ንሳቶም ድማ ፲፫ ሕማማተ መስቀል ተባሂሎም ይፍለጡ። እዚኦም ከኣ ጐይታ ብኢድ ጸሓፍት ፈሪሳውያን ካብ ዝተተሓዘላ ሰዓት ኣብ ልዕሊኡ ዝወረደን ስሌና ዝተቐበሎምን ጸዋተወ መከራ ዘዘኻኽሩ እዮም። ብክርስቶስ ክርስቲያን ዘበለ ድማ ነዚኦም ሕማማተ መስቀል ምፍላጥን ኣብ ልቡ ምኅዳርን ይግብኦ እዩ። 

ንሕና ብዝቀለለ መገዲ ክንመሃረሎም ምሳሌትነትን ትርጉምን ብዘለዎ መገዲ ኣቦታትና ካብ ሠለስቱ ምእት ኣትሒዞም ፲፫ ኢሎም ንሕማማተ መስቀል ይግለጽዎ (ገሊኦም’ውን ፮ሽሕን ፮ሚእትን ፷፮ ኢሎም ዝገልጽዎውን ኣለዉ) ደኣ እምበር ጐይታ ዝተቐበሎም ጸዋተወ መከራ ክፍቐዱ (ክቍጸሩ) ዝኽእሉን ብቝጽርውን ክውሰኑ ዝከኣል ኣይኮነን። እኳ ደኣ አበው ነዚ ነገር ብምሳሌ ከረድኡ ከለዉ ጸዋተወ መከራ ጐይታ ክፈቅድ ኢየ ኢሉ ዝኅልን ሰብ ከም ጥብጥብ እናበለ ንዝዘንም ዝናም በብሓደ ክቖጽር ኢሉ ወረቐትን ብርዒን ዝቐረበ ሰብ ይመስል ይብሉ። ስለዚ ንሱ ብገቢረ ተኣምራቱ ንዝፈጸሞ ነገር ደቂ ሰባት ብምስጋና ከነስተንትን እምበር ክንጽብጽብ ዝከኣል ኣይኮነን። ብመንፈስ ዝተቃነዩ ኣቦታትና ግና ወትሩ ምእንቲ ኣብ ልቦናና ክንቀርጾምን ከነስተውዕሎምን ወንጌላውያን ንዝጸሓፉልና ቅዱስ ቃል መሠረት ብምግባር ብኸምዚ መገዲ ኣብ ፲፫ ከፊሎም ትምህርቶም ሓዲጎምልና ኣለዉ እሞ ብኣንክሮ ክንመሃሮምን ከምቲ ለበውኦም ድማ ከነጽንዖም ይግባእ። 

ግብረ ሕማማት

በስመ አብ ወወልድ ወመንፈስ ቅዱስ አሐዱ አምላክ አሜን።

ቍሩብ ብዛዕባ መጽሓፍ “ግብረ ሕማማት”

ኣብ ሰሙነ ሕማማት ነቲ ተገሊጹ ዘይውዳእ ውዕለት እግዚአብሔር እናዘከርና ግብሩ ከነስተንትንን፤ ቅዱሳን ነቢያት ብትንቢትን ምሳሌን ብፁዓን ሓዋርያት ድማ ብስብከት፤ ሊቃውንቲ ከኣ ብዝርዝር ካብ ዝጸሓፍዎ ዝጠቕስን ንሕዝበ ክርስቲያን መሪሕ ክኸውን ዝተዳለወ መጽሓፍ ግብረ ሕማማት ይበሃል። እቲ ስም’ውን “ግብረ ዘወሀብከኒ ፈጸምኩ” (ኣነ ነቲ ኽገብሮ ዝሀብካኒ ግብሪ ፈጺመ፡ ዮሐ ፲፯፥፬) ብዝበሎ መሠረት ዝተሰየመ እዩ። በዚ መሠረት ድማ ሕማሙ ሞቱ እናዘከርና ስለእነቕርቦ ጸሎት ካብ ቅዱሳት መጻሕፍትን መጻሕፍተ ሊቃውንትን ኣዋልድ መጻሕፍትን ተጠቒሶም ንዝርከቡ ዘወሃሃደ እዩ።

ኣብዚ መጽሓፍ እዚ ካብ ማኅትወ ሆሣዕና ኣትሒዙ ክሳብ ሰንበት ትንሣኤ ኣብዘለዉ መዓልትታት ምስቲ ዕለት ብዝሰማማዕ እንታይ ዓይነት መጽሓፍን ንባብን በብዝተወሰነ ሰዓት ለይትን መዓልትን (ካብ አሐዱ ሰዓተ ሌሊት (ንዋም) ኣትሒዙ ካብ ዓሠርቱ ወአሐዱ ሰዓት መዓልት) ከምዝነበብ ፈሊዩን ኣነጺሩን ዘቕምጥ መጽሓፍ እዩ። መሠረት ሕይወትና ንዝኾነ ሕማማትን ሞትን ክርስቶስ እናዘከርና ርእስና ክንምርምር፤ ኅሊናናን ልቦናና ነቲ ድንቂ ስራሕ ዝፈጸመልና ኣምላኽ እናዘከርና ናብኡ ብጸሎት ክንምዕቆብን ክንምኅጸንን፤ ኃጢኣትናን በደልናን እናዘከርና ድማ ውዕለት ኣምላኽ ከነመስግን ብኸመይ ዝኣመሰለ መንፈሳዊ ጥበብ ኣቦታትና ነዚ ከምዝወሃሃድዎ ከነስተውዕል ዘኽእለና መጽሓፍ እዩ። ቅድስት ቤተ ክርስቲያንና ብዛዕባ ነገረ ሕማምን መስቀልን ክርስቶስ ዘለዋ ክብሪ ኣጕሊሑ ዘርእይን ከይፈለጡ ፈሊጥና ኢሎም ብግዳም ኮይኖም ንፍጹም ክርስቶሳዊ ሥርዓታ ንዘስተናዕቑ ብግብሪ ምላሽ ዝህብ መጽሓፍ እዩ።

ሰናብቲ ዓቢይ ጾም

ሻሙናይ ክፋል

ሆሣዕና

ኣብ ዓቢይ ጾም ካብ ዝርከቡ ሸሞንተ ሰናብቲ እታ ሻሙነይቲ ሰንበት ሆሳዕና ተባሂላ ትፍለጥ። ጐይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ ነዛ ዝተመስገነላ ዑደተ ሆሳዕናኡ ስለዘብጽሓና ስሙ ዝተመስገነ ይኹን። 

እዛ ሰንበት እዚኣ በዚ ስም ክትስመ ዝኸኣለት ማኅሌታይ ቅዱስ ያሬድ ኣብ ዝደረሶ ጾመ ድጓ ካብ ዋዜምኡ ጀሚሩ “ሆሳዕና በአርያም” ብምባል ስም ሆሳዕና ደጋጊሙ እናጠቐሰ ጐይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ ብህጻናትን ኣዕሩግን እንተላይ ብኣእማን ከይተረፈ እናተመስገነን እናተወደሰን ኣብ ኣድጊ ተወጢሑ ናብ ኢየሩሳሌም ምእታዉ ንምዝካር ዝተወፈየት መዓልቲ እያ። ዝርዝር ናይቲ ታሪኽ ድማ ኣብ ኵሎም ወንጌላውያን ተመዝጊቡ ይርከብ። (ማቴ ፳፩፥፩-፲፯ ማር ፲፩፥፩-፲ ሉቃ ፲፱፥፳፱-፴፰ ዮሓ ፲፪፥፲፪-፲፭) እዞም ንባባት ድማ ንፍጻሜ ናይቲ ኣብ ትንቢት ብዛዕባ’ዛ ዕለት ዝተነግረ’ውን ብጐይታ ከምዝተፈጸመ ዘረጋግጽ እዩ። (ዘካ ፱፥፱ ካልኣይ ነገ ፱፥፲፫ መዝ ፻፲፯፥፳፭-፳፮ ኢሳ ፶፮፥፯ ኤር ፯፥፲፪ መዝ ፰፥፪) ኣብዚ ዕለት ዝግበር ጸሎትን ቅዳሴን ካብቲ ካልእ ፍሉይ ኣቀራርባን ንውሓት ዘለዎን እዩ። ጐይታ ኣብ ኣድግን ዒሉን ተወጢሑ ናብ ኢየሩሳሌም ከምዝኣተወ ንምርኣይ ድማ ብዝምስጥን ዝረአን ሥርዓት እዩ እቲ ቅዳሴ ዝጅምር። 

ጾም

ሻሙናይ ክፋል
ጾምን መኻይድትኡን (ኣኅዋት ጾም) 

ጾም ሕገ እግዚአብሔር ንምፍጻም ተኣዛዝነትና እነርእየሉ፤ ምስ እግዚአብሔር እንራኸበሉ፤ መንፈሳዊ ኃይሊ እንረኽበሉ መንፈሳዊ ጥበብ ምዃኑ ርድእ ነገር እዩ። ብምዃኑ ድማ ጾም በይኑ ዝፍጸም ዘይምዃኑውን ምስትብሃል የድልየና እዩ። ጾም በይኑ ምስቲ ካልእ መንፈሳዊ ተግባራትን ሥርዓትን ዘይፍጸም እንተደኣ ኮይኑ ካብ ናይ ፍቓድ “ጥሜት” ብዙኅ ዝፈልዮ ኣይምተረኽበን። ስለዚ ብሕግን ሥርዓትን ቤተ ክርስቲያን ጾም ብንጹልን በይኑን ዝፍጸም ኣይኮነን፤ እንታይ ደኣ መሰነይታ ኣለዎ። 

በዚ መሠረት ጾም ምስቶም መኻይድቱ ዝኾኑ መንፈሳዊ ግብርታትን ትሩፋትን ተሰናሲሉ (ተኣሳሲሩ) ብሓባር ክኸይድ ከሎ እዩ ሥሙርን ርቱዕን ኮይኑ ዝርከብን ምስ እግዚአብሔር ድማ ከራኽብ ዝኽእልን። እቲ ዝተደልየ ፍረ ድማ ይርከቦ፤ መንፈሳዊ ጸጋ ድማ የውሕዝ። መሰነይታ ጾም ኮይኖም ካብ ዝጥቀሱ እቶም ቀንዲ ድማ ጸሎት፤ ምጽዋት፤ ስግደት እዮም። ነዚኦም ብቀዳምነት ጠቐስና እምበር ከም ትሕትና፥ ፍቕሪ፥ ንስሓ፥ ዝኣመሰሉ ኵሎም ሰናይ ተግባራትን ትሩፋትን መኻየድቲ ጾም ምዃኖም ክንስሕቶ የብልናን። ጐይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ’ውን ኣብ ናይ መልዕልተ ደብር ስብከቱ ንጸሎትን ጾምን ምጽዋትን ብሓንሳብ ኣጣሚሩ እዩ ምሂሩና። (ማቴ ፮፥፩-፳፩) ከምኡ’ውን ኣብ መጽሓፈ ጦቢያ ከምዚ ዝብል ቃል ንረክብ። “ምስ ጾምን ምጽዋትን ግብሪ ጽድቅን ጸሎት ይጠቅም እዩ። ምስ ግብረ ጽድቂ ዝጽለይ ንእሽቶይ ጸሎት ካብቲ ብዘይ ግብረ ጽድቂ ካብ ዝጽለይ ብዙኅ ጸሎት ዝሓሸ እዩ” (ጦቢ ፲፪፥፰) 

ሆሣዕና

ሥርዐት ዑደተ ሆሣዕና

ኣብ ቅድስት ቤተ ክርስቲያን ዝፍጸም ሥርዓት ኣብ ኵለን ኣድባራትን ኣብያተ ክርስቲያናትን ሓድነት ዘለዎን ጽኑዕን ምዃኑ ኵልና ነስተውዕሎ ኢና። ኣቦታትና ድማ ነዚ መንፈሳዊ ዕንቍ ዝኾነ ሃብቲ ብዝግባእ ረቢሖሙሉ ጥራይ ዘይኮነስ ዓቂቦምን ኣደላዲሎምን ናባና ኣሰጋጊሮሞ ኣለዉ። ብእግዚአብሔር ዝተጸገናዮ ጥንታውን ክቡርን መንፈሳዊ ሥርዓትና ስለዝኾነ ድማ ተዓቂቡ ክጸንሕ ኵልና ክንጽዕተሉ ዝግባእ ዕዮ ቤተ ክርስቲያን እዩ።

ይኹን ደኣ እምበር ብዝተፈላለየ ምኽንያት ብፍላጥ ይኹን ብዘይፍላጥ ገለ ኣዝዩ ደቂቕ ፍልልያት ኣብ ኣፈጻጽምኡ ክረአ ዝርከበሉ ጊዜ ኣሎ። ብዛዕባ እዚ ጕዳይ ድማ ሓታቲ ስለዝረኸብና ሎሚ ኣብዚ ሓጺር ጽሑፋትና ንኣበዓዕላ ሆሣዕና ብዝምልከት ንዝግበር ዑደት ኣመልኪትና ሥርዓትና ቤተ ክርስቲያንና እንታይ ከምዝመስል ሊቃውንትናን መጻሕፍትናን ተወኪስና ንቕርበልኩም ኣሎና።

ምእመናን ነቲ ኣዝዩ ባህ ዘብል መንፈሳዊ ሥርዓት ፈሊጦምን ኣስተውዒሎምን ከኽብርዎ ከምዝሕግዞም ድማ ተስፋ ንገብር። ኣገልገልት’ውን ኣብ ርእሲ ዘለኩም እንተዝውሰኸኩም ዘንቅፍ ኣይኮነን እሞ ሥርዓት ቤተ ክርስቲያንና ንምእመናንን ነቶም ተተካእቲ ኣገልገልቲ ብዝግባእ እናመሃርኩም ኣብ ምዕቃብ ሥርዓት ቤተ ክርስቲያንና ከም ቀደምኩም ተጊህኩም እጃምኩም ከተበርክቱን ኣብ ገለ ውሑዳት ግና ፍልልይ ንዘመጽኡ “ቤታዊ” “ግላዊ” ወይውን “ልምዳዊ” ኣካይዳ እናኣረምኩም ሥርዓትና ንዘበላሽዉን ድማ እናገሰጽኩም ሕድሪ ኣቦታትኩም ክትፍጽሙ ንላበወኩም። መቸስ ካብ ሃገርና ርሒቕና ንእንርከብን ብፍላይ ዋሕዲ ኣገልገልቲ ኣብ ዘለዉዎ ቤተ ክርስቲያን ንዘሎና ብዙኅ ነገር ከምዝጐድለና ዝተኣምነ ነገር እዩ እሞ ኵልና ኣስተውዒልና ንጠቐመሉ። ርእይቶ ወይውን ሕቶ ንዘሎኩም ድማ ብኣድራሻና ክትጽሕፉልና ከምትኽእሉ እግረ መገድና ክንሕብረኩም ንፈቱ።

ዓቢይ ጾም

ሻብዓይ ክፋል

ጾም ጐይታ ፵ መዓልትን ፵ ለይትን፡ ናትና ግና ፶፭ መዓልትታት፡ ስለምንታይ፧

ዓቢይ ጾም፡ ጾም ጐይታና እዩ። ደቂ ሰባት ብትንሣኤ ክርስቶስ ዝረኽብናዮ ጸጋን ክብርን ኣብ በዓለ ትንሣኤኡ ቅድሚ ምብዓልናን ምኽባርናን ንጾሞ ጾም ብምዃኑ፡ ኣብ ንጾመሉ እዋን ብዝያዳ ጐይታ ንዓና ክብል ዝገበረልና ውዕለት፡ ምእንታና ዝተቐበሎ ጸዋተወ መከራ እናዘከርና፡ ቃሉን ሕይወትናን እናነጻጸርና ብንስሓ ናብ ኣምላኽ እንቐርበሉን መንፈሳዊ ፍረ ከነፍሪ ብዝያዳ እንጋደለሉን እዩ። 

ዓቢይ ጾም ዓመት መጸ ዝበዓል፡ ዝጅመረሉን ዝፍጽመሉን ግና ብመሠረት ባሕረ ሓሳብ ክዕወድ ከሎ ዝተፈላለየ ይኹን እምበር ብዝኂ ዕለታቱ ዘይውስኽን ዘይጐድልን እዩ። ወትሩ ድማ ክልተ ሰሙን ድኅሪ ጾመ ነነዌ ይጅምር። 

ጐይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ ኣብ ገዳመ ቆሮንቶስ ዝጾሞ ጾም ፵ መዓልትን ፵ ለይትን ኮይኑ ንሕና ግና ፶፭ መዓልቲ ክንጸውም ሥርዓት ቤተ ክርስቲያን ይእዝዘና እዩ። እቲ ፍልልይ ካበይ ዝመጸ እዩ፧

ብመሠረቱ ጐይታ ኣብነት እዩ ገዲፉልና እምበር ንሱ ኣርብዓ ስለዝጾመ ናትና’ውን ፵ ክኸውን ኣለዎ ኢልና ክንምጕት ዝግባእ ኣይኮነን። ምኽንያቱ ብኵሉ ነገራት ልክዕ ከምቲ ንሱ ዝጾሞ ንሕና ክንጸውም ዝከኣል’ውን ኣይኮነን። እዚ ክበሃል ከሎ’ውን ብመንጽር ፍቕዲ ካብ ጾም ጐይታ ወጺና ኣሎና ማለት’ውን ኣይኮነን። ምኽንያቱ ሥርዓት ክሥራዕ ከሎ ካብ ቅዱስ መጽሓፍ ወጻኢ ስለዘይኮነ። 

ሰናብቲ ዓቢይ ጾም

ሻብዓይ ክፋል

ኒቆዲሞስ 

ኣብ ዓቢይ ጾም ካብ ዝርከቡ ሸሞንተ ሰናብቲ እታ ሻብዓይቲ ሰንበትን ምስኣ ዘላ ሰሞንን ኒቆዲሞስ ተባሂላ ትፍለጥ። ጐይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ ነዛ ክብርቲ ዕለት ስለዘብጽሓና ስሙ ዝተመስገነ ይኹን። 

እዛ ሰንበት እዚኣ በዚ ስም ክትስመ ዝኸኣለት ማኅሌታይ ቅዱስ ያሬድ ኣብ ዝደረሶ ጾመ ድጓ፡ ኒቆዲሞስ ዝተባህለ ምሁረ ሕግ ለይቲ ለይቲ እናኸደ ብዛዕባ ምሥጢር ጥምቀትን ዳግም ምውላድን ካብ ጐይታ ከም ዝተማህረ እናጠቐሰ ነቲ ኣብ ዮሓንስ ወንጌል (ምዕራፍ ፫) ንዝተጻሕፈ ታሪኽ ስለዝዝመረሉ እዩ። ርእሲ ናይቲ መዝሙር’ውን “ሖረ ኀቤሁ ዘስሙ ኒቆዲሞስ” ዝብል ኮይኑ “ወሀሎ አሐዱ ብእሲ እምፈሪሳውያን ዘስሙ ኒቆዲሞስ መልአኮሙ ለአይሁድ ዘሖረ ኀቤሁ ቀዲሙ ሌሊተ ወይቤሎ ለኢየሱስ ዕጓለ አንበሳ ሰከብከ ወኖምከ አንሥአኒ በትንሣኤከ” እናበለ ይዝምር። 

ጾም

ሻብዓይ ክፋል

ሸውዓት ናይ ኣዋጅ ኣጽዋማት

ኣብ ቅድስት ተዋሕዶ ሃይማኖትና ናይ ኣዋጅ ኣጽዋማት ዝበሃላ ፯ ምዃነን ጠቒስና ኣሎና። እግዚአብሔር ኣብ ዝፈቐደሉ ኣብቲ ነፍስ ወከፍ ጾም ዝኣትወሉ እዋናት በብጊዜኡ ስፍሕ ዝበለ ትምህርቲ ከምእነዳሉ ተስፋ ብምግባር ንመረዳእታን መእተውን ጥራይ ክኾነና ኣስዒብና ብዛዕባ እዘን ሸውዓተ ኣጽዋማት ቍሩብ ክንጠቅስ፦

፩. ዓቢይ ጾም (ጾመ ኣርብዓ)

እዚ ጾም’ዚ ሸሞንተ ሰሙናት ወይውን ፶፭ መዓልትታት ዘለዎ ጾም እዩ። ዋላ እኳ ብዝኂ ዕለታት ኣጽዋም ዘይለዋወጥ ይኹን ደኣ እምበር ልክዕ ክልተ ሰሙን ድኅሪ ምጅማር ጾመ ነነዌ ስለዝኣቱን ምስ ነነዌ ምእታው ዕለታቱ ክብን ለጠቕን ክብል ይርከብ። መሠረት’ዚ ጾም ድማ ባዕሉ ጐይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ እዩ። ምእመናን ድማ ምሳሌኡ ተኸቲሎም ክጾሙ ይርከቡ ኣለዉ። (ማቴ ፬፥፩-፲፩)።

ዝርዝር ሓበሬታን ትምህርትን ናይዚ ጾም በይኑ ኣብ ካልእ “ዓቢይ ጾም”ን “ሰናብቲ ዓቢይ ጾም”ን ዝብል ኣርእስቲ ተጻሒፉ ስለዝርከብ ኣብኡ ንወከስ።

ነገረ ጋእዝ - ቅድሚ ፻፩ (101) ዓመት

ካልኣይ ክፋል

ክፍሊ ፪፦ ጋእዝ

ተዋሕ፦ ድኅሪ እዚ ተታሓሒዝና ካፒታኖ ዮሓንስ ቶርናሪ ናብ ዝበሃል ናይ ሠራዬ ምስሌነ ኬድና፤ ኣብቲ ካፒቶኖ ገና ከይበጻሕና ከሎና ርእየ ተመልኪተ “ሕራይ ሰሚዐኩም ንመሳኸር” በልክዎም። ዳኅራይ ኣባ ፍራንሲስኮ ናብ ዝበሃል ወጻእተኛ ኬድና “ትፈልጠልና፡ ጾም ኣብ ብሉይን ኣብ ሓዲስን ከም ዝተሠርዐ ከምዝተደንገገ” በልክዎ።

ቡርስ፦ ንሳቶም’ውን “ኣይትፍለጠልና” (እግዚእ ኣየፍልጥካ) ፈቓድ እምበር ሥርዓት ከምዘይኮነ” በሉ። ንሱ’ውን ነቲ ዳኛ “ንገረኒ” በሎ።

ተዋሕ፦ እቲ ዳኛ’ውን ንኵሉ ነገሮ (ተርጒሙ ኣረድኦ)። ንሱ’ውን “ጾም ኣብ ብሉይን ኣብ ሓዲስን ዝተሠርዐ ዝተደንገገ እዩ። ግና ጾመ ፵ ጾመ ፍልሰታ ኢላ ዝፈለየቶ ቤተ ክርስቲያንናን ናይ ተዋሕዶ ቤተ ክርስቲያንን እየን” ኢሉ መስከረ። ድኅሪ’ዚ ናብ ኣረጊት ድባርዋ ኬድና መበቆል ዓዶም እብን ጸሊም ምስ ዝኾኑ ካቶሊካዊ ኣባ ወልደገብርኤል ተራኸብና። ንዕዖም’ውም “ትፈልጡለይ ናይ ዕዝራን ናይ ጳውሎስን ሕግን ሥርዓትን ከም ዝኾነ” በልክዎም።

ቡርስ፦ ንሳቶም’ውን “ኣይትፍለጡልና፡ ፈቓድ እምበር ሥርዓትን ሕግን ከምዘይኮነ” በሉ። ኣባ ወልደገብርኤል’ውን “ነቲ መጽሓፍ ተመልኪተ እየ ዝምስክር” ቢሎም ነቲ መጽሓፍ ርእዮምን መርሚሮምን “ናይ ዕዝራን ሥርዓትን ሕጊ እዩ። ናይ ጳውሎስ’ውን ምኽርን ሥርዓትን እዩ” ኢሎም መስከሩ።

ነገረ ጋእዝ - ቅድሚ ፻፩ (101) ዓመት

ቀዳማይ ክፋል

መእተዊ

ኣብዚ እዋን ጾም ልክዕ ቅድሚ ፻፩ (101) ዓመት ኣብ ሃገርና ካብ ዝተፈጸመ ሓደ ታሪኽ ንኣንበብትና ማዕዶታውያን ከነካፍል መሪጽና ኣሎና። ዘሎካ ምውካፍ ቅዱስ ባህልና ስለዝኾነ ድማ እግዚአብሔር ብዝፈቐደ ታሪኻ ኣቦታትና ዘጕልሑ ፍጻመታት ትምህርታዊ ብዝኾነ መልክዖም ምቅላሕ ክንቕጽሎ ኢና።

ምንጪ እዚ ታሪኽና ድማ ቅድሚ ፲ተታ ዓመታት ብትጉሃት ኣቦታት ማኅበረ ቢዘን ዝተኃትመት “መጽሓፈ ጥበብ” እያ። እዛ መጽሓፍ እዚኣ ስለ ዝተፈላለየ እርእስቲ ማለት ስለ ትምህርተ ሃይማኖትን ሥርዓት ቤተ ክርስቲያንን ሕጽርን ምጥንን ኣቢላ ንጹር መልሲ እትህብ ድንቂ መጽሓፍ እያ። ኣቦታት ገዳም ደብረ ቢዘን ብዘይካ እቲ ብመንፈሳዊ ገድልን ህርኩት ናይ ስራሕ ባህልን ዝወቀበ ገዳማዊ ሕይወቶም፡ ደቆም ምእመናን ምጕሳይ ከም ዓቢ ዕማም ይፍጽምዎ ከምዝነበረ እዛ መጽሓፍ’ዚኣ ጽብቕቲ ኣብነት እያ። ገዳማውያን ኣቦታት ምእመናን ኣብ ሃይማኖት ኣቦታቶም ክጽንዑ፡ ሥርዓት ቤተ ክርስቲያን ብዝግባእ ክፈልጡ፡ ብሰናይ ብርሃናዊ ግብሪ ክህነጹ፡ ካብ ተኳሉ መንጠልቲ ክዕቀቡ ወዘተ ጊዜኡ ዝሓለወ መንፈሳውያን መጻሕፍቲ ብምዝርጋሕ ክሳብ ክንደይ ሰፊሕ ልቦና ዝውንኑ ትጉሃትን ሊቃውንትን ምንባሮም እተርእይ ምጭውቲ መጽሓፍ እያ።

ኣብዛ መጽሓፍ’ዚኣ ክሳብ ፶ ዝኾኑ ኣርእስትታት ዝተጠቕሱን ዝተተንተኑን ኮይኖም እታ ናይ መወዳእታ “ጋእዝ” ብዝብል ኣርእስቲ እተጻሕፍት ግና ካብተን ካልኦት ፍሉይነት ኣለዋ። ከመይሲ ኣብ ካልኦት ኣርእስታት ናይዛ መጽሓፍ ካብ ዘሎ ኣገባብ ኣጸሓሕፋ ብዝተፈለየ ኣብ ዘመነ መግዛእቲ ጥልያን ኣብ መንጎ ተዋሕዶን ቡርስታንትን (ፕሮቴስታንት) ብዛዕባ ጾም ንዝተፈጸመ ጋእዝ (ክርክር) ከም መዛዘሚ ምዕራፋታ እተዘንቱ ብምዃና እዩ።